شکار چک‌های برگشتی

به گزارش بنکر (Banker)، پس از تقریباً دو سال از تصویب قانون جدید چک، بانک مرکزی در بخشنامه‌ای صدور چک بانکی در وجه حامل، پشت‌نویسی و ظهرنویسی چک را بر اساس قانون جدید چک از ۲۱ آذر ۹۹ ممنوع اعلام و بیان کرد که هرگونه نقل و انتقال چک باید در سیستم یکپارچه بانک مرکزی (سامانه صیاد) به ثبت برسد. همچنین، از ۲۰ دی‌ ۱۳۹۸ امکان ثبت اختیاری چک توسط صادرکنندگان و دریافت کنندگان چک در سامانه صیاد فراهم شد؛ فرایندی که با ورود به سال 1400 برای چک‌های جدید بنفش رنگ و از 5 فروردین ماه اجباری شد.

بدین ترتیب در راستای اجرای قانون جدید چک، با آغاز سال 1400 ثبت چک در سامانه صیاد که تا پیش از این اختیاری بود، اجباری می‌شود و صادرکنندگان و دریافت کنندگان چک باید تکالیف خود در زمینه صدور، دریافت و انتقال چک در سامانه مذکور را بدانند و انجام دهند.با فراهم شدن مقدمات قانون جدید چک و اجرای تدریجی آن، گام‌های جدی در این زمینه برداشته شده است و چک‌های جدید که از ابتدای سال 1400 وارد بازار شدند، ثبت و انتقال آنها در سامانه صیاد اجباری ‌شد.

چک‌های جدید که دارای ویژگی‌های ظاهری چون رنگ بنفش، درج شناسه یکتای 16 رقمی در بالا و سمت چپ هر برگ چک، عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» روی چک‌ها هستند، الزامات قانونی چون ثبت، نقل و انتقال، نحوه برگشت زدن چک و دلایل آن، نحوه سوء اثر چک، محدودیت‌های دارندگان چک برگشتی و موارد منع اعطای دسته چک نیز دارند.

براساس ضوابط قانون جدید، صدور برگه چک‌های جدید در وجه حامل ممنوع بوده و لازم است تمام صادرکنندگان چک، چک‌های جدید را صرفاً در وجه گیرنده مشخص (شخص حقیقی/حقوقی) ‌صادر کرده و گیرندگان چک نیز از پذیرش چک‌های مذکور در وجه حامل خودداری کنند.

از سوی دیگر، ثبت و نقل و انتقال چک در سامانه صیاد از ویژگی‌های مهم قانون جدید چک است که صادرکننده چک باید مندرجات چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذینفع را علاوه بر اینکه در برگ چک درج می‌کند در سامانه صیاد نیز ثبت کند. همچنین، ذینفع چک نیز هنگام دریافت برگ چک باید مندرجات آن را در سامانه صیاد، استعلام و با مندرجات برگ چک تطبیق دهد. اشخاصی که قصد انتقال چک را دارند نیز دیگر نیازی به پشت‌نویسی چک ندارند و باید اطلاعات هویتی ذینفع جدید را در سامانه صیاد ثبت کنند.

طبق اطلاعات ارائه شده از سوی بانک مرکزی، انجام این امور از طریق ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد شامل اینترنت بانک و موبایل بانک بانک‌ها، برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت و شعب بانک‌های عامل امکانپذیر است. همچنین سایر ابزار مورد استفاده برای ارائه خدمات چک به مشتریان شامل مواردی مانند تلفن بانک، ابزار پیامکی، کدهای دستوری و… نیز در دست بررسی است که توسط شبکه بانکی اطلاع‌رسانی خواهند شد.

 چک جدید ثبت نشده در سامانه را نباید پذیرفت

 براساس اعلام «آمنه نادعلی‌زاده»، سخنگوی اجرای قانون جدید چک، از 5 فروردین امسال، چک‌های جدید که بنفش رنگ هستند، باید در سامانه صیاد ثبت شوند. بنابراین چک بنفش جدیدی که در سامانه صیاد ثبت نشده است را نباید از صادرکننده دریافت کرد. چک‌های قدیمی به رویه قبلی خود بدون نیاز به ثبت در سامانه صیاد، کارسازی می‌شوند.

همچنین برای ثبت چک‌های جدید در سامانه، قسمتی به‌نام «بابت» وجود دارد که علت صدور چک از طرف صاحب حساب در آن ثبت می‌شود. برای ثبت «صدور» یا «تأیید» چک در سامانه صیاد توسط صادرکننده و همچنین دریافت کننده، افراد می‌توانند از درگاه‌های بانک‌ها یا برنامک‌های موبایلی که در وبسایت شاپرک معرفی شده‌اند، استفاده کنند.
 صادرکننده چک می‌تواند چک خود را از طریق برنامک‌های موبایلی معرفی شده توسط شاپرک که برای مشتریان بیشتر بانک‌ها قابل استفاده هستند یا درگاه‌هایی که بانک وی در اختیارش قرار می‌دهد، ثبت کرده و مراحل صدور چک را به‌صورت الکترونیکی تکمیل کند.

 گیرنده چک هم می‌تواند از بانک خود راه‌های دسترسی به سامانه صیاد را دریافت کند یا این که می‌تواند به برنامک‌های عمومی پرداخت مراجعه کند و استعلام ثبت بگیرد. لازم است صادرکننده حتماً اطلاعات برگه چک را با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد تطبیق دهد و اگر تمام موارد صحیح بود، مراتب تأیید خود را به سامانه صیاد اعلام کند.بنابراین چنانچه چک‌های بنفش (چک‌های جدید) را از کسی گرفتید، بلافاصله از طریق برنامک‌های موبایلی، وب سایت بانک مرکزی یا سامانه استعلام پیامکی ۷۰۱۷۰۱، از وضعیت اعتباری صادر کننده چک به لحاظ سابقه چک برگشتی مطلع شوید. همچنین در همان لحظه، کنترل ثبت چک در سامانه صیاد را نیز انجام دهید. دقت شود چک جدید ثبت نشده در سامانه صیاد را از صادرکننده آن دریافت نکنید.در زمان ظهر‌نویسی نیز، همین شرایط تأیید صلاحیت صادر کننده چک در سامانه صیاد، باید برای نفرات بعدی که چک را می‌پذیرند نیز اعمال شود.

علاوه بر این، مقرر شده است تمام شعب بانک‌ها، برای افرادی که امکان استفاده از این سامانه‌ها و برنامک‌ها را به‌صورت الکترونیکی ندارند، ثبت صیاد انجام دهند. در فازهای بعدی اجرای قانون، برای کسانی که دسترسی به برنامک‌ها  یا درگاه‌های بانکی ندارند، سامانه پیامکی در نظر گرفته خواهد شد.براین اساس از پنجم فروردین ماه جاری به بعد برای ضمانت یا هردلیل دیگری، نمی‌توان چک «سفید امضا» و بدون تاریخ صادر کرد.

 جریمه‌های چک برگشتی

اگر کسری مبلغ چک در سامانه صیاد ثبت شود، طبق قانون جدید چک سامانه به‌صورت آنلاین این موضوع را به همه بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری اطلاع خواهد داد. بدین ترتیب، بعد از گذشت ۲۴ ساعت، همه بانک‌ها موظف هستند تا زمانی که چک رفع سوء اثر نشده باشد، محدودیت‌های شدیدی را برای صاحب حساب و امضاکننده چک اعمال کنند. طبق این قانون، عدم امکان افتتاح حساب و صدور کارت بانکی جدید (حتی صدور المثنی)، تمدید اعتبار کارت، کارت اعتباری و تسهیلات خرد، مسدود شدن وجوه همه حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری موجود است (به میزان کسری مبلغ چک)، عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانتنامه‌های ارزی یا ریالی و عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی از جمله جرایم برای صاحبان چک‌های برگشتی است.
همچنین اگر یکی از اعضای هیأت مدیره‌ یک شرکت به نمایندگی از شرکت چک را امضا کرده و شامل محدودیت‌های چک برگشتی شده باشد، چک‌های شخصی او نیز شامل محدودیت‌های چک‌های برگشتی خواهد بود.