ریال دیجیتال یا رمز ریال، یک نوع پول نقد الکترونیکی است که به عنوان نسخه الکترونیکی اسکناس‌های رایج در ایران مطرح شده است .
به گزارش بنکر (Banker)، ریال دیجیتال این امکان را ایجاد خواهد کرد که اصل و ذات پول به صورت الکترونیکی منتقل شود و دیگر نیازی به تسویه بین بانکی نباشد.
بنابراین، تراکنش‌های مبتنی بر ریال دیجیتال بلافاصله انجام می‌شوند و دریافت و پرداخت وجوه در کسری از ثانیه ممکن خواهد شد.
در واقع ، ریال دیجیتال با دارا بودن کیف دیجیتال ،همانند پول کاغذی در کیف پول شما است. ریال دیجیتال ارزش پذیر نیست ، نوسان قیمت و ریسک ندارد و عملیات آن با کیف پول انجام می‌شود.
در واقع ،زمانی که اسکناس میان افراد مبادله می‌شود، شخص ثالثی وجود ندارد، اما زمانی که مثلا از کارت بانکی برای انتقال پول از یک حساب به حساب دیگر استفاده می شود، بانک به عنوان شخص سوم و واسطه حضور دارد و امکان انتقال وجه را فراهم می‌کند.
لذا در صورت استفاده از ریال دیجیتال، دیگر واسطه‌ای در کار نیست و مانند مبادله اسکناس بین افراد، بدون حضور شخص سوم انجام می‌شود.
همچنین با ورود ریال دیجیتال، نیاز به انتشار اسکناس و مسکوک توسط بانک مرکزی نیز کاهش پیدا می‌کند و این امر منجر به کاهش هزینه‌های تولیدی بانک مرکزی می‌شود.
به علاوه، ریال دیجیتال نسبت به کارت‌های اعتباری سرعت گردش بیشتری دارد و این یعنی استفاده از ریال دیجیتال به افزایش سرعت مبادلات پولی کمک بسیاری خواهد کرد.
موضوع بعدی، امنیت است.طراحی ریال دیجیتال به گونه‌ای است که ردیابی وجوه به طور دقیق قابل انجام است و حتی در صورت سرقت اطلاعات و هک گوشی تلفن هوشمند توسط سارقین و هکرها، امکان ردیابی وجود دارد و در نتیجه بالاترین سطح امنیت را می‌توان برای ریال دیجیتال در مقایسه با اسکناس و کارت‌های اعتباری متصور بود.
در کنار این، شهروندان آزاد هستند تا پول و درآمد خود را به شکل‌های مختلف نگهداری کنند و اغلب افراد ترجیح می‌دهند که از ترکیبی از اشکال مختلف دارایی (اسکناس، طلا، حساب بانکی و غیره) استفاده کنند.
ریال دیجیتال به عنوان یک شکل از دارایی، یک انتخاب جدید برای شهروندان فراهم می‌کند و مردم می‌توانند بخشی از پول خود را به صورت ریال دیجیتال نگهداری کنند.
درنهایت هم ،ریال دیجیتال تحت نظارت بانک مرکزی و دولت خواهد بود.
بنابراین، بانک مرکزی می‌تواند با توجه به دسترسی به تراکنش‌های انجام شده و جزئیات آنها از جابه‌جایی پول در سطح کلان مطلع شود و علاوه‌بر این، مانع از ایجاد اختلال در نظم اقتصادی و بروز مشکلات مالی گوناگون شود.
طبق اعلام خانم نوش آفرین مومن واقفی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، هدف از طراحی ریال دیجیتال در بانک مرکزی ،تبدیل اسکناس به یک موجودیت قابل برنامه‌ریزی و برنامه‌نویسی است که اصطلاحا به آن open money می‌گویند.
از طریق این فرآیند، پول دارای موجودیت هوشمند خواهد شد.
به عنوان مثال اگر شخصی تسهیلاتی را از بانک به صورت ریال دیجیتال دریافت کند، این امکان برای بانک فراهم می‌شود که بتواند ببیند مبلغ موردنظر دقیقا در جایی سرمایه‌گذاری شده است که قبلا هدف‌گذاری شده بود یا خیر.
این در حالی است که در مورد اسکناس و سایر روش‌های انتقال وجوه امکان ردیابی هوشمند برای بانک وجود نداشت.
ابهامات ریال دیجیتال
بااین همه، هنوز که هنوز است افکار عمومی وحتی بدنه فعالان اقتصادی کشور با مفهوم وکارکردهای ریال دیجیتال آشنا نیست ونقص جدی فرهنگ سازی دراین خصوص به چشم می خورد.
درکناراین، ریال دیجیتال منتقدانی دارد که ابهامات جدی درباره نوع کارکرد این پول الکترونیک مطرح می کنند.
یکی از مهمترین این انتقادها، هزینه ایجاد و نگه داری ارزهای دیجیتال است که بزرگ ترین مشکل بر سر راه انتشاراین ارزهاست.
نقض حریم خصوصی مردم توسط ریال دیجیتال هم چالش دیگری است.
به عبارت بهتر، مخالفان بر این باور هستند که قابلیت برگشت‌پذیری، کنترل کردن برداشت و روش خرج کردن پول و برداشت آنی مالیات از اشکالات جدی واردشده بر ریال دیجیتال هستند.
همچنین بر اساس آن چیزی که بانک مرکزی اعلام کرده، ریال دیجیتال نماینده اسکناس فیزیکی ریال است که در فضای دیجیتال استفاده می‌شود و به عنوان ابزاری است که صرفا فرآیند پرداخت را تسهیل می‌کند؛ این یعنی رمز ریال فعلا یک گزینه و موقعیت سرمایه‌گذاری نیست.
ریال دیجیتال صرفا در کشور ایران شناخته می‌شودو به خاطر همین موضوع هم هست که زیست بوم ریال دیجیتال نامیده می‌شود؛
یعنی ارزش آن صرفا در ایران است و نرخ برابری ندارد ویا تعویض آن با سایر ارز ها مقدور نمی باشد که این موضوع خود اشکالی جدی در برابر فعالیت رمز ریال به شمار می رود.
درنهایت ،رمزارز ملی کشور باید متشکل از شبکه ای قدرتمند با توان پردازش بسیار بالا باشد که مثلا بتواند جوابگوی پردازش های مربوط به ۱۰۰ میلیون کاربر باشد، اما هیچ شبکه بلاک چینی در حال حاضر چنین قدرت بالایی ندارد .
با وجود این ابهامات وانتقادها، بانک مرکزی مصمم است درآینده نزدیک ریال دیجیتال را توسعه داده وآن را ترویج کند.
استفاده از ریال دیجیتال برای بی اثر کردن تحریم ها
دراین باره، مدیرعامل شرکت ملی انفورماتیک با بیان اینکه در حوزه ریال دیجیتال اقداماتی تدارک دیده‌ایم تا کارایی آن افزایش یابد، می گوید: در نتیجه این اقدامات تحریم ها بی اثر خواهد شد.
در واقع برای کشورهایی که ارزش و قیمت دلار در معاملات شان تاثیرگذار است، رمزارز ملی می تواند کمک کننده باشد.
به عنوان مثال ونزوئلا با رمزارزملی پترو قرار است وابستگی اقتصاد خود به دلار را کاهش دهد و از فشار تحریم های آمریکا بر خود بکاهد.
«علیرضا ماهیار» می افزاید: در حال حاضر زیرساخت‌های بیشتری برای پرداخت خرد فراهم شده است، اما استفاده از ریال دیجیتال برای بی اثر کردن تحریم ها و استفاده از حفظ امنیت داده‌های حساس بدون افشای اطلاعات حیاتی و سایر مزایای ریال دیجیتال را در نظر داریم.
وی ادامه می دهد: بیش از ۵۰ درصد تراکنش‌های ما از نوع تراکنش‌های خرد و بسیار خرد است، برای استفاده از سامانه پل و ابزار پل‌پی و بحث کیف پول نیز باید یک زیرساخت فنی در نظر گرفته می‌شد که ریال دیجیتال می‌تواند بستر مناسبی برای این موارد باشد.
مدیرعامل شرکت ملی انفورماتیک درعین حال تصریح می کند: ریال دیجیتال چند چالش دارد: اول اینکه باید بدانیم از آن می‌خواهیم برای پرداخت‌های داخل کشور استفاده کنیم یا از آن برای پرداخت‌ها و تبادلات بین‌المللی بهره بگیریم.
وی خاطر نشان می کند:همچنین در استفاده از ریال دیجیتال برای تبادلات بین‌المللی ، بحث نرخ، زیرساخت‌ها، ورود و خروج پول و بسیاری از موارد دیگر بسیار مهم است که باید آنها را در نظر داشته باشیم.
ماهیار ادامه می دهد: در وهله اول از ریال دیجیتال می‌توانیم برای پرداخت‌های خردی که حجم بالایی دارد و هزینه بالایی بر شبکه بانکی تحمیل می‌کند، استفاده کنیم.
اما سرانجام وقتی بحث توسعه وگسترش استفاده از آن درمبادلات اقتصادی پیش می آید باید به انتقادهای وارده به ریال دیجیتال توجه وبه آن پاسخ اقناعی داد.
