تاثیر تحریم‌ها بر متغیر‌های اقتصادی: از تاثیرات تحریم‌ها بر متغیر‌های اقتصادی می‌توان سه مورد عمده افزایش نرخ ارز، نوسان نرخ ارز و اختلاف قیمت نرخ رسمی و نرخ آزاد ارز را نام برد. انعکاس این تاثیرات بر فعالیت‌های اقتصادی باعث عدم قطعیت و ریسک در تهیه عوامل تولید می‌شود. ریسک حاصل از نوسانات باعث رکود بازار‌های مالی و کاهش سرمایه‌گذاری و در نتیجه افزایش بیکاری در بازار‌های انحصاری ایران می‌شود. اختلاف نرخ رسمی و نرخ آزاد ارز منجر به تلاش فعالان اقتصادی برای استفاده از رانت در تهیه ارز به جای فعالیت مولد اقتصادی می‌شود و روند توسعه و بهبود تولید به‌شدت کاهش می‌یابد. تولیدکنندگان به خرید بیش از نیاز و احتکار نهاده‌ها رومی‌آورند و کارخانه عملا تبدیل به انبار می‌شود. این تلاش‌ها در کنار رکود بازار‌های مالی و کاهش سود بانکی نتیجه‌ای جز خارج شدن سرمایه از تولید و افزایش سوداگری ندارد. افزایش نرخ ارز منجر به کاهش واردات بعضی از اقلام مانند انواع روغن، قطعات خودرو… و همچنین تقاضای کاذب و خرید بیش از نیاز در مورد برخی از کالاهای اساسی و مصرفی مانند هجوم برای تهیه شکر و در نتیجه افزایش تورم می‌شود.
آینده اقتصاد ایران با ادامه روند تحریم‌ها
بروز مشکل در واردات نهاده‌های تولید و همچنین افزایش قیمت تمام شده نهاده‌ها به دلیل افزایش نرخ ارز، انگیزه‌ای جدی برای تولید داخل جهت مصارف داخلی ایجاد کرده است. میزان تقاضا از تولید داخل بیشتر بوده و تولیدکننده بدون نگرانی از فروش محصول داخلی‌سازی را در پیش گرفته است. برنامه نهضت ساخت داخل جهت تسهیلات قانونی در زمینه داخلی‌سازی تولید از سمت وزارت صنعت و معدن و تجارت طراحی و ابلاغ شد و از خروجی‌های عملیاتی این نهضت می‌توان به داخلی‌سازی بخش عمده‌ای از قطعات خودرو اشاره کرد. با توجه به افزایش نرخ ارز، درآمد‌های ارزی با استقبال زیادی مواجه شده‌اند. از این‌رو صادرات محصولات و خدمات در اولویت تولیدکنندگان قرار می‌گیرد و با توجه به سختی صادرات کالا به دلیل تحریم‌ها، خدمات و محصولات غیر‌مکان‌محور به‌خصوص حوزه فناوری اطلاعات مورد توجه بسیاری از فعالان اقتصادی قرار گرفته است. تعداد قابل‌توجهی از مراکز ارائه‌دهنده خدمات آی‌تی در نقاط مختلف کشور و نقاط مرزی و کمتر توسعه یافته مانند چابهار واقع شده است.
حوزه‌های امید بخش
فقدان امکان واردات نهاده‌های تولید مبتنی بر تکنولوژی توجه صنایع را به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی معطوف کرده است. ورود سرمایه به پژوهش می‌تواند زمینه‌ساز تولید مبتنی‌بر دانش و توسعه‌ساز اقتصاد دانش‌بنیان شود. صنایع مختلف از جمله نساجی، چوب، قطعه‌سازی و… تفاهم‌های عملیاتی با دانشگاه‌های تراز اول کشور انجام دادند و از خروجی‌های عملیاتی این پژوهش‌های تقاضا‌محور می‌توان داخلی‌سازی افزودنی‌های MDF و توسعه باتری‌های یون لیتیوم است. امروز شاهد احداث اولین مجموعه طراحی و تولید تماما داخلی موتور خودرو با همکاری نهاد‌های علمی هستیم.
پتانسیل اقتصاد کشور
با توجه به تنوع و میزان تولید کشاورزی مادر کشور، صنایع پایین‌دستی کشاورزی و صنایع تبدیلی و بسته‌بندی با تمرکز بر صادرات می‌تواند ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور به همراه داشته باشد. ویژگی‌های تاریخی، طبیعی و اجتماعی ایران برای گردشگران بین‌المللی جذابیت ویژه‌ای دارد. تمهیداتی مانند عدم درج ویزا در پاسپورت می‌تواند رونق‌دهنده توریسم باشد. از طرفی توسعه زیرساخت‌های گردشگری مانند هتل‌ها، اقامتگاه‌های بوم‌گردی، شبکه حمل‌و‌نقل، امنیت و سیستم‌های اطلاعاتی گردشگری موجب اشاعه بازدید از ایران از طریق خود گردشگران می‌شود. ذخایر نفتی و گازی، ایران را از مستعد‌ترین کشور‌ها در توسعه فعالیت‌های پتروشیمی و پالایشگاهی کرده است. تولید فرآورده‌های نفتی، ارزش افزوده چشمگیری به همراه خواهد داشت. تعداد محدود واحد‌های پتروشیمی و پالایشگاهی خصوصی موجود توانسته‌اند حجم بالایی از صادرات سالانه را به همراه داشته باشند. خدمات و محصولات آی‌تی محور چون وابستگی به مکان و زمان ندارند و همچنین ضریب نفوذ و دسترس‌پذیری بسیار زیاد اینترنت، اقتصاد مقیاس‌پذیر را عملیاتی و تاثیر بسیار زیادی بر درآمد ملی می‌گذارد.
آیا تحریم‌ها ادامه دارند و فشار‌ها تاکجا ممکن است افزایش یابند؟
بر اساس سیگنال‌های رسیده از هم‌پیمانان آمریکا، تحریم‌ها در بدترین شرایط در وضع فعلی باقی خواهند بود. در صورت تداوم شرایط تا ۵ سال آتی، به احتمال قوی تغییرات چشمگیری در نظام‌های اقتصادی و آموزشی و در نتیجه نظام فرهنگی خواهیم داشت. نگاه به داخل بسیار پررنگ‌تر خواهد بود و نقش دانش و مهارت در سطوح مختلف تصمیم‌گیری کشور محسوس خواهد شد.
