دلار چند نرخی فساد ساز

روزی که دولت سیدابراهیم رییسی دولت را از حسن روحانی تحویل گرفت قیمت دلار دولتی که با آن کالاهای اساسی وارد می‌شد ۴۲۰۰تومان و قیمت بازار آزاد نیز ۲۲هزار تومان بود.

حالا اما قیمت بازار آزاد دلار از ۶۵هزار تومان فراتر رفته و قیمت هر دلار برای واردات کالاهای اساسی ۲۸۵۰۰تومان شده‌است.

سیدابراهیم رییسی در دوره مبارزات انتخاباتی اما وعده داده بود قیمت دلار را در یک عدد ثابت نگه دارد و بساط دلار چندنرخی را برچیند.

نخستین رییس بانک مرکزی وی برای اجرای این وعده دولت ضعیف تشخیص داده شد و جای خود را به رییس جدید داد.

رییس جدید بانک مرکزی به همراه فرماندهان دیگر اقتصاد شامل رییس سازمان برنامه‌وبودجه و نیز وزیر اقتصاد و از آنها مهم‌تر محمد مخبر به عنوان رییس فرمانده منصوب رییسی برای هدایت بخش اقتصادی کشور وعده دادند نرخ تبدیل دلار به ریال را در اندازه ۲۸۵۰۰تومان تثبیت کرده و نیز گفتند دولت سیزدهم به مدت دو سال هرگونه نیاز ارزی را با این نرخ تامین می‌کند.

با این همه همین فرماندهان اقتصاد نتوانستند وعده تک‌نرخی کردن ارز را محقق کنند و دلار با ۷ نرخ برای مصارف گوناگون به متقاضیان عرضه شد و می‌شود.

تفاوت معنی‌دار دلار

تفاوت معنی‌دار دلار برای هر نوع مصرف از مصرف دیگر راه فساد را باز کرده و احتمال فساد ارزی را افزایش داده‌است.

دولت سیزدهم در حالی که نمی‌تواند ارزهای معتبر به ویژه دلار را تک‌نرخی کند از سرعمد یا از سر سهو، فساد را درون این بازار بزرگ رخنه داده‌است.

به‌طور مثال اگر فردی یا نهادی بتواند به هر ترتیب دلار ۲۸۵۰۰تومانی برای واردات بگیرد با توجه به قیمت هر دلار نیمایی که آن نیز برای مصارف ویژه‌ای تخصیص داده می‌شود در هر دلار سود فسادآلودی به میزان ۱۲۰۰۰تومان به دست می‌آورد.

علاوه‌بر این اگر او بتواند بخشی از واردات خود را به قیمت بازار آزاد عرضه کند سود نجومی به دست می‌آورد.

این تفاوت معنادار دلار ۲۸۵۰۰تومانی با دلار بازار آزاد که اکنون نزدیک به ۶۵هزار تومان است و نیز تفاوت قیمت هر دلار نیمایی با بازار آزاد نیز به اندازه‌ای است که از سمت تقاضای دلار اقدام به عمل فسادآلود را افزایش دهد.

گفته می‌شود در حالی که ارز چندنرخی راه فساد را از نظر تئوریک باز و فراخ می‌کند در عمل نیز این‌گونه شده‌ و ارز خریداری شده نیمایی با فسادی که رخ داده در عمل به نرخ بازار آزاد نزدیک شده‌است.

اگر قرار است جلوی فساد ارزی گرفته شود باید به سوی تک‌نرخی شدن ارز برویم و در غیر این صورت احتمال فساد ارزی همیشه وجود دارد.