تقابل اقتصادی ایران و ترامپ در چهار بخش

آمار و ارقام مرتبط با متغیرهای کلان اقتصادی ایران نشان می‌دهد که ورود ترامپ به کاخ سفید در سال 1395 تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر اقتصاد کشور نداشته است.

به گزارش بنکر (Banker)، با این حال، زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا تهدیدهایی در خصوص خروج از برجام مطرح کرد و نهایتاً از توافق هسته‌ای خارج شد، شوک چشمگیری به اقتصاد ایران وارد آمد و تحریم‌های جدیدی دوباره علیه کشور اعمال گردید.

این شرایط منجر به کاهش شدید رشد اقتصادی شد و در سال 1397، این رشد به ارقام منفی رسید.

همچنین، شاهد افزایش تورم، پایه پولی و نقدینگی بودیم.

در همین راستا، تأثیرات ریاست جمهوری ترامپ بر شاخص‌های بازار کار، از جمله نرخ مشارکت و نرخ بیکاری، چندان مشهود نبوده است.

بنابراین به نظر می‌رسد تغییر حضور بایدن به ترامپ در کاخ سفید تأثیر زیادی بر اقتصاد ایران ندارد.

آنچه در این میان اهمیت دارد، نحوه مواجهه و طراحی سیاست‌های خارجی و اقتصادی در پاسخ به این تغییرات است.

در پی پیروزی مجدد دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، این گزارش به بررسی شاخص‌های اصلی اقتصاد کشور در دو سال قبل و دو سال بعد از ورود او به کاخ سفید در سال 1395 پرداخته تا تأثیر احتمالی ریاست جمهوری او بر اقتصاد کشور را تحلیل کند و چگونگی تأثیر بازگشت مجدد او به کاخ سفید بر اقتصاد ایران را مورد ارزیابی قرار دهد.

برجام و سوابق تاریخی روابط ایران و آمریکا بعد از انقلاب اسلامی

ایالات متحده آمریکا، بزرگترین و قدرتمندترین اقتصاد جهان را در اختیار دارد.

تاثیر این کشور و دستگاه سیاسی آن بر اقتصاد و سیاست سایر کشورها بر کسی پوشیده نیست.

رئیس جمهور آمریکا نقش بسیار مهمی در تحولات اقتصادی و سیاسی دنیا ایفا می‌کند.

از همین‌رو می‌توان گفت اینکه در کاخ سفید چه کسی سکاندار امور باشد برای سیاستگذاری و تحولات اقتصادی ایران حائز اهمیت است.

روابط ایران و آمریکا در بیش از 45 سال گذشته بسیار پر تنش بوده و فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است.

حوادث مربوط به سفارت آمریکا، جنگ 8 ساله و برنامه هسته‌ای ایران و مسائل گوناگون خاورمیانه از جمله این موارد هستند.

در سال 94 برای اولین بار توافقی بزرگ موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام پس از سال‌ها مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی به امضا رسید.

باید گفت پیش‌فرض تمام مدل‌ها و راه‌حل‌های اقتصادی به تصمیمات سیاسی وابسته است.

از همین‌رو این امر موجب شد تا اقتصاد ایران با چشم‌اندازی مثبت و امیدوار کننده روبرو شود.

یکی از مهمترین نشانه‌ها در این مورد رشد اقتصادی و کاهش تورم در اقتصاد کشور بوده است.

اما خروج آمریکا از برجام در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ مجدد اقتصاد ایران را با دریایی از نااطمینانی و ریسک‌های سیاسی، تجاری، اقتصادی و بانکی مواجه کرد.

سقوط رشد اقتصادی

مناقشه هسته ای موجب شده بود تا تحریم‌های شدیدی که فشار زیادی به معیشت و زندگی مردم وارد می‌کرد علیه ایران اعمال شود .

همچنین ریسک‌ها و هزینه سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی را افزایش داده بود. از همه مهمتر فروش نفت ایران نیز به شدت کاهش پیدا کرده بود.

در واقع باید گفت اقتصاد ایران همچنان یک اقتصاد به شدت وابسته به نفت است و تحریم نفتی بیشترین آسیب را به رشد اقتصادی و معیشت مردم وارد می‌کند.

به‌طور کلی تجارت آزاد در جهت رشد اقتصادی یک کشور نقش مهمی را ایفا می‌کند و با وجود تحریم‌ها، استفاده از مواهب تجاری امکان پذیر نیست.

پس از توافق برجام در اواخر سال 94 ، تحریم‌های سازمان ملل و آمریکا علیه ایران برداشته شد.

در سال بعد یعنی 95 ، اقتصاد ایران بالاترین رشد اقتصادی را در دهه 90 تجربه کرد.

به طوری که کیک اقتصاد ایران در مقایسه با سال 94 ، بیش از 13 درصد افزایش یافت.

افزایش فروش نفت اصلی‌ترین عامل در رشد اقتصادی این این سال بوده است.

این روند رشد اقتصادی در سال 96 نیز ادامه پیدا کرد با این تفاوت که در این سال رشد اقتصادی پایین‌تر ‌از سال 95 بوده است.

علت کاهش رشد در سال 96 در نتیجه رشد بالای سال 95 و استفاده از ظرفیت‌های کلان اقتصاد کشور بوده است.

در سال 96 اقتصاد ایران رشدی معادل 6.1 درصد را تجربه کرده است.

همه این‌‌ها درحالی است که اواخر سال 95 ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب شده بود.

به این ترتیب مشاهده می‌شود رئیس جمهور شدن ترامپ تاثیرخاصی روی اقتصاد نداشته است.

اما خروج آمریکا با دستور ترامپ از برجام در سال 97، اقتصاد ایران را مجددا با تحریم مواجه کرد و موجب شد تا در این سال اقتصاد ایران در مقایسه با سال 96 کوچکتر شده و کیک اقتصاد به اندازه 4.5 درصد کاهش یابد.

روند متغیرهای پولی و تورم بعد از آمدن ترامپ

بررسی‌ها نشان می‌دهد ریاست جمهوری ترامپ در سال 95 تاثیر معناداری بر روی متغیرهای پولی مانند نقدینگی و پایه پولی نداشته است.

به طوری که رشد پایه پولی در دی‌ماه سال 95 که همزمان با ورود ترامپ به کاخ سفید است برابر 17 درصد بوده و در اردیبهشت 97 به حدود 18 درصد رسیده است.

رشد نقطه به نقطه نقدینگی نیز در این مدت از 26 درصد به نزدیک 20 درصد کاهش پیدا کرده است.

با این‌حال بازگشت تحریم‌ها در اوایل سال 97 و انتظارات تورمی ایجاد شده ناشی از این رخداد به صعودی شدن روند رشد پایه پولی و نقدینگی منجر شد.

رشد نقطه به نقطه پایه پولی در طول سال 97 ، 5 واحد درصد افزایش یافت و از 19 درصد به 24 درصد رسید. رشد نقدینگی نیز در این مدت از 20 درصد به 23 درصد افزایش یافت.

تورم ایران در عصر ترامپ

در نتیجه امضای توافق برجام، تحریم‌های سازمان ملل و آمریکا که اصلی‌ترین عامل آشفتگی اقتصاد ایران تلقی می‌شدند، لغو شدند و نااطمینانی‌ها و ریسک‌های موجود اقتصاد ایران تا حدی کاهش یافتند.

از همین‌رو تورم سالانه که در تیر 94 معادل 14 درصد بود در اواخر سال 95 به 7 درصد کاهش یافت.

بعد از ورود ترامپ به کاخ سفید نیز نرخ تورم سالانه اقتصاد تغییر چندانی پیدا نکرد. به طوری که در اوایل سال 97 تورم سالانه به 8 درصد رسید.

تا اینکه دولت ترامپ در اردیبهشت ماه سال 97 اقدام به خروج از برجام کرد.

در نتیجه این اتفاق شوک بزرگی به اقتصاد ایران وارد شد و در نتیجه نااطمینانی و انتظارات تورمی افزایش یافت.

از همین‌رو بنابر آمارها نرخ تورم سالانه که در اردیبهشت 97 برابر 8 درصد بود در اسفند 97 به 27 درصد افزایش یافت.

به بیان دقیق‌تر ورود ترامپ به کاخ سفید اثر قابل توجهی بر تورم نداشته اما زمزمه‌های خروج از برجام و سپس خروج رسمی از توافق هسته‌ای منجر به اوج‌گیری قیمت‌ها شده است.

بازار کار بی تفاوت به ترامپ

نرخ مشارکت و نرخ بیکاری مهمترین شاخص‌های ارزیابی بازار کار هستند.

این دو شاخص در سال اول ریاست جمهوری ترامپ و حتی بعد از اعمال تحریم‌ها حداقل تا انتهای سال 97، نسبت به اتفاقات سیاسی واکنشی نداشته‌اند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال اول ترامپ که سال 96 است نرخ مشارکت یک واحد درصد در مقایسه با سال 95 افزایش یافته و نرخ بیکاری نیز نزولی بوده و به 12.1 درصد رسیده است.

بعد از خروج ترامپ از برجام اما نرخ مشارکت کاهش یافته و در سال 97 به 43.5 درصد رسیده است.

با این‌حال نرخ بیکاری در این مدت تقریبا ثابت باقی مانده و معادل 12.2 درصد بوده است.

در مجموع می‌توان گفت پس از خروج آمریکا از برجام به علت فضای نااطمینانی ایجاد شده و ناامیدی در یافتن شغل نرخ مشارکت کاهش یافته اما نرخ بیکاری تغییر چندانی نکرده است.