این جشن که بلندترین شب سال می باشد، مصادف با انقلاب زمستانی است. شب یلدا مصادف با ۳۰ آذرماه، بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است.
این شب به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود.
واژه «یلدا» به معنای «زایش زادروز» و تولد است.
ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد.
آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به دهمین ماه سال دی (به معنای روز) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.
از کهن و در تاریخچه شب یلدا ،خانواده‌های ایرانی معمولاً دورهم جمع می شوند و شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها به ویژه هندوانه و انار را مهیا و دور هم سرو می‌کنند.
پس از سرو تنقلات و آجیل قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است.
فرقه های گوناگون مسیحیت، با تفاوت هایی، زادروز مسیح را در یکی از روزهای نزدیک به انقلاب زمستانی می دانند و همچنین جشن سال نو و کریسمس را همچون تقویم کهن سیستانی در همین هنگام برگزار می کنند.
- نام کتاب : تاریخچه و فلسفه شب یلدا
- ژانر کتاب : جشن و آیین – ایران باستان
- نویسنده : بهزاد محمدی
