ارزیابی «سلامت بانکی» یک فرآیند جامع از بررسی وضعیت مالی، عملکرد و شیوه‌های مدیریت ریسک یک بانک است.
جوامع مختلف برای اطمینان از ثبات مالی و البته پیش‌بینی تدابیر لازم برای کاهش ریسک‌های احتمالی در شرایط نامطلوب اقتصادی از فرآیندی به نام ارزیابی سلامت نظام بانکی استفاده می‌کنند.
ورشکستگی برخی بانک‌های بزرگ دنیا در بحران‌های مالی، مانند ورشکستگی بانک سیلیکون‌ولی، اهمیت این موضوع را دوچندان کرد.
۹ شاخص کلیدی برای ارزیابی سلامت نظام بانکی عبارتند از:
۱. ارزش اقتصادی سهام (EVE): شاخصی برای ارزیابی ارزش بلندمدت سهام یک موسسه مالی است که برمبنای ارزش فعلی دارایی‌ها و بدهی‌های آن محاسبه می‌شود.
شاخص EVE نشان می‌دهد که بعد از تسویه همه دارایی‌ها و بدهی‌ها و پرداخت تمام تعهدات چقدر موجودی باقی می‌ماند. شاخص ارزش اقتصادی سهام، یک شاخص پرکاربرد در محاسبه ریسک نرخ بهره در دفاتر بانکی (IRRBB) است.
۲. شاخص حاشیه سود خالص: شاخص حاشیه سود خالص (NIM) سود حاصل از درآمد را نسبت به هزینه‌های بانک نشان می‌دهد.
به‌عبارت‌دیگر، این شاخص توانایی کسب درآمد بانک از دارایی‌های خود (وام، تسهیلات رهنی، وام مسکن و از این دست موارد) نسبت به هزینه‌های تامین مالی آنها (سپرده، استقراض و…) را نشان می‌دهد.
۳. شاخص نسبت بهره‌وری: شاخص بهره‌وری نسبت هزینه‌های غیربهره‌ای را به درآمد بانک نشان می‌دهد؛ هرچه این نسبت پایین‌تر باشد، بهره‌وری و سود بیشتر است.
ساختار بانک‌هایی که نسبت بهره‌وری آنها بیش از ۶۰ درصد باشد، یک ساختار پرهزینه قلمداد می‌شوند.
این شرایط منجر به سودآوری کمتر می‌شود و بانک را ملزم می‌کند که برای بالا بردن بهره‌وری عملیاتی خود اقداماتی از قبیل کارآمدسازی عملیات، کاهش هزینه‌های مرتبط با سربار و افزایش ظرفیت تولید درآمد را انجام دهد.
۴. شاخص بازده دارایی: شاخص بازده دارایی (ROA) نشان می‌دهد که یک بانک تا چه اندازه می‌تواند از دارایی‌های خود سود به‌دست بیاورد. هرچه شاخص ROA بالاتر باشد یعنی عملکرد بانک بهتر است.
۵. شاخص بازده سهم: شاخص بازده سهم، سودآوری بانک را نسبت به سهام سهامداران ارزیابی می‌کند. هرچه مقدار ROE بالاتر باشد، نشان‌دهنده عملکرد بهتر است.
۶. شاخص تسهیلات غیرجاری یا مطالبات معوق: شاخص NPL نسبت وام‌های غیرجاری را به کل وام‌های بانک نشان می‌دهد. نسبت NPL بالا به‌معنای ریسک اعتباری بیشتر و احتمال ضرر است.
۷. شاخص نسبت هزینه به درآمد: این شاخص نسبت هزینه‌های عملیاتی یک بانک به درآمد عملیاتی آن را نشان می‌دهد. هرچه نسبت هزینه به درآمد پایین‌تر باشد، کارآیی و سودآوری بیشتر است.
به‌طورکلی هرچه نسبت هزینه به درآمد پایین‌تر باشد، بهتر است، زیرا نشانه سودآوری بیشتر است و بانک می‌تواند با هزینه‌های کمتر درآمد بیشتری تولید کند.
۸. شاخص نسبت پوشش ذخایر زیان وام: این شاخص نسبت ذخایر زیان وام به وام‌های غیرجاری یک بانک است. به‌عبارت‌دیگر، توانایی بانک برای جبران زیان‌های احتمالی با استفاده از ذخایر خود را نشان می‌دهد.
۹. شاخص نسبت کفایت سرمایه: نسبت کفایت سرمایه توانایی بانک در پرداخت بدهی و مواجهه با ریسک‌های اعتباری و عملیاتی را نشان می‌دهد.
در صورتی که نسبت CAR مطلوب باشد، به‌معنای آن است که بانک سرمایه کافی برای رفع ضرر و جلوگیری از ورشکستگی دارد و می‌تواند از وجوه سپرده‌گذاران محافظت کند.
