هر دلاری که در بازار سیاه می‌خرید، چرخه تورم را تندتر می‌کند، داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهند هر ۱۰ درصد افزایش نرخ ارز، ۶.۷ درصد به قیمت کالاهای اساسی می‌افزاید.
به گزارش بنکر (Banker)، محمدرضا، کارمند بازنشسته بانک، تمام پس‌انداز ۱۰ ساله‌اش را سه ماه پیش به دلار تبدیل کرد.
امروز، با وجود افزایش نرخ ارز، قدرت خرید او تنها ۵ درصد بیشتر شده است. چرا؟ چون همزمان، قیمت گوشت ۴۵ درصد، دارو ۶۰ درصد و اجاره‌خانه ۳۵ درصد بالا رفته است.
داستان او یک معادله شوم در ایران را روایت می‌کند، «تلاش برای فرار از تورم، خود به موتور محرکه تورم تبدیل می‌شود».
چرخه معیوب، چگونه تقاضای ارز، تورم را دامن می‌زند؟
چند دهه ضعف دولت‌ها در حفظ ارزش پول ملی، تورم بالا را برای اقتصاد کشور به همراه داشته اما در این شرایط مردم برای حفظ ارزش پول خود روی به کارهای مختلف آورده‌اند.
بر اساس داده‌های بانک مرکزی ایران، هر ۱۰ درصد افزایش نرخ ارز در بازار غیررسمی، مستقیماً تا ۶.۷ درصد به تورم کالاهای اساسی دامن می‌زند. این رابطه علت‌ومعلولی، با داده‌های ۵ سال گذشته تایید شده است.
گزارش شفافیت بین‌المللی (۲۰۲۳) نشان می‌دهد ۶۷ درصد معاملات ارزی ایران در شبکه‌های غیرشفاف (تلگرام، صرافی‌های زیرزمینی) انجام می‌شود. این بازار، به جای انعکاس واقعیت اقتصاد، به ابزاری برای سفته‌بازی تبدیل شده است.
سه گزاره غلطی که دلارخَرها باور کرده‌اند
نخست اینکه «دلار همیشه از تورم پیشی می‌گیرد». داده‌های ۱۰ ساله (۱۳۹۳-۱۴۰۲) نشان می‌دهد در ۴ سال از این بازه، بازدهی سکه و طلا از دلار بیشتر بوده است.
دوم اینکه «دلار نقدشونده‌ترین دارایی است»، در حالی‌که در بحران آبان ۱۴۰۱، فروش فوری دلار در بازار غیررسمی تا ۳۰ درصد زیر قیمت بازار انجام شد. در مقابل، سکه و اوراق بورسی در همان دوره تنها ۵-۱۰ درصد کاهش نقدشوندگی داشتند.
سومین دلیل اینکه «دولت نمی‌تواند بازار ارز را کنترل کند» اما تجربه شهریور ۱۴۰۰ ثابت کرد، مداخلات دولتی (مانند عرضه ارز پایه) می‌تواند نرخ دلار را تا ۴۰ درصد در ۳ ماه کاهش دهد. در حال حاضر بازار ارز توافقی دست دولت را بازتر از هر زمان دیگری گذاشته است.
هرچند این راهکارها مقطعی هستند، اما نشان می‌دهند سرمایه‌گذاری در ارز، یک قایق نفوذپذیر است.
چه جایگزین‌هایی واقعاً جواب می‌دهند؟
نخستین راهکار برای نجات اقتصاد سرمایه‌گذاری در تولید است، این راهکار در بلندمدت می‌تواند با بزرگ‌کردن کیک اقتصاد ایران به یک اقدام جهت حفظ ارزش پول ملی تبدیل شود اما اگر‌جز آن دسته از کسانی هستید که صرفا سود کوتاه مدت برای شما مهم است، پیشنهاد می‌شود با خرید اوراق گواهی سکه بانک مرکزی، هدایت پول به صندوقهای سرمایه‌گذاری طلای دیجیتال و سرمایه‌گذاری در صندوقهای درآمد ثابت ریالی سود کنید.
توصیه کارشناسان جهانی، درس‌هایی از بحرانهای مشابه
پروفسور کارلوس هرناندز اقتصاددان هشدار می‌دهد که «وقتی ۷۰ درصد مردم ونزوئلا به خرید ارز روی آوردند، ارزش پول ملی به صفر میل کرد. راه نجات، سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مولد بود. آموزش، فناوری، و صنایع کوچک.
از طرفی در ترکیه بر اساس گزارش بلومبرگ، ترکیه‌ای‌ها با انتقال ۴۰ درصد دارایی‌های خود از ارز به سهام شرکت‌ها، توانستند تا ۲۵ درصد از زیان تورم بکاهند.
یک سوال که جوابش زندگی شماست
اگر فردا نرخ ارز دچار ریزش سنگین شود، دلارهای انبارشده زیر فرش چه ارزشی خواهند داشت؟
اما اگر همان پول را به آموزش فرزندتان یا راه‌اندازی یک کسب‌وکار کوچک اختصاص دهید، آیا باز هم در تله تورم اسیر می‌شوید؟
