۱۵ کلید چک جدید

اولین قدم آن بود که چک‌های ایران دارای ظاهر همسان شوند تا گرفتاری‌های حقوقی و فرایند بررسی‌شان ساده‌سازی شود. بر اساس قانون جدید چک، بانک ها موظف شدند از دسته چک‌های متحدالشکلی با عنوان چک صیاد استفاده کنند و چک‌های قدیمی منسوخ اعلام شد. مهم ترین ویژگی چک صیاد این است که شماره منحصر به فردی روی هر برگه چک ثبت شده است. افراد با ارسال این شماره به پیامک 701701 می‌توانند از سوء سابقه صاحب چک آگاه شوند و قبل از آن که دیر شود، معامله‌شان را به هم بزنند. 

 

در قانون جدید چک، کسی که چک را صادر می کند، باید اطلاعات چک صادر شده، اعم از مبلغ، تاریخ، گیرنده و دلیل صدور چک را در سامانه صیاد ثبت کند و در صورت وجود مغایرت بین گیرنده ای که در سامانه ثبت شده با گیرنده ای که چک را به بانک می برد بانک نمی تواند آن چک را پاس کند. همین اتفاق باعث می شود چک های حامل و پشت نویسی شده دیگر وجود نداشته باشد و به همین دلیل دوران فروش چک و فعالیت شرخرهای نقدکننده نیز به پایان می رسد. حذف فعالیت شرخرها و هزاران دردسری که در پشت قضیه نقد کردن چک‌های دارای مشکل بود، یکی از اتفاق‌های خوب اقتصادی است که می‌تواند آمار پرونده های قضایی متخلف را هم کاهش دهد. البته  این به آن معنی نیست که شرخرها کاملا از این عرصه حذف می شوند بلکه فقط از روندهای قانونی برای فشار بر صاحب چک نمی توانند استفاده کنند و گرنه احتمالا همچنان حضور پشت صحنه خواهند داشت که البته می توان با مراجعه نیروی انتظامی علیه مزاحمت آن ها اقدام کرد.

 

در گذشته هرکسی می توانست حتی با حساب خالی چک بنویسد ولی حالا  بانک مرکزی افراد را اعتبارسنجی می کند. با این شرایط افراد نمی‌توانند بیشتر از مبلغ اعتبارشان چک صادر کنند. با قانون جدید چک تمام حساب‌های بانکی افراد به دسته‌چک‌شان متصل است و اگر حساب اصلی متصل به چک خالی بود، بانک‌ها از تمام حساب‌های صاحب چک برداشت می کنند.

 

یکی دیگر از ویژگی‌های قانون جدید چک این است که برخلاف گذشته می‌توانید به سرعت مجرم را به دام بیندازید. افراد می‌توانند بدون ثبت درخواست و حکم دادگاه، چک‌هایی را که گواهی عدم پرداخت دارند، به دادگستری ببرند و دادگستری به راهنمایی و رانندگی و ثبت اسناد دستور می‌دهد که پلاک خودروهای مالک چک و دیگر اموال  او را به نفع طلبکار ضبط کنند.

 

یکی از شرط های مهم برای تحویل دسته چک در قانون جدید آن است که متقاضی ورشکسته یا از نظر مالی ناتوان نباشد و اعتبار مالی کافی داشته باشد. به جز این، او نباید در سه سال اخیر چک برگشتی داشته یا سوءسابقه‌ای به نام او ثبت شده باشد. همچنین بدهکار نبودن متقاضی دریافت دسته چک هم مهم است و افراد زمانی می‌توانند درخواست دسته چک بدهند که تمامی بدهی‌هایشان اعم از چک های پاس نشده و وام ها را تسویه کنند. 

 

خب با توجه به قانون جدید، پس از برگشت نخستین چک، سامانه دیگر اجازه صدور و ثبت چک جدید را نمی‌دهد تا به این ترتیب از صدور چک‌های بی‌محل و بی‌اعتبار جلوگیری کند. به اعتقاد بسیاری، شاید نشود از صدور چک بی‌اعتبار اول جلوگیری کرد اما جلوی آفت را از هرجا بگیری منفعت است.

 

بر اساس قانون جدید، تاریخ سررسید چک‌ها نمی‌تواند بیشتر از سه سال از زمان دریافت دسته‌چک باشد. یعنی فرض کنید دسته‌چکی را در سال ۹۹ از بانک تان دریافت کرده‌اید، تاریخ سررسید چک‌هایی که در آن می‌نویسید، نمی‌تواند بعد از ۱۴۰۲ باشد.

 

در کنار همه مزایایی که این قانون دارد، برخی کاستی ها هم دیده شده که به نظر می رسد می توان با اصلاح قانون به بهتر شدن آن کمک کرد. یکی از مهم ترین نکاتی که در این قانون در کنار مزیتش به آفت آن هم تبدیل شده این است که به محض برگشت خوردن چک، بانک همه حساب‌های صادر‌کننده را مسدود می‌کند. در این صورت زمانی که یکی از چک‌های یک تاجر برگشت می‌خورد، تکلیف دیگر چک‌ها مشخص نیست و همچنین همه حساب های فرد آسیب جدی می بیند و عملا تمام معاملاتش به مشکل می خورد. شاید به همان دلیل که در بالا گفتیم  برخی از کارشناسان بر این باورند که این قانون باعث افزایش مداخله دولت در روابط حقوق مردم و بی رغبتی مردم و تجار در انجام معامله با چک و همین موضوع موجب  کاهش سرعت در معاملات می شود.

 

خب حتما برای شما هم سوال شده که تکلیف چک های عادی که الان در اختیار ما و شماست، چه می شود؟ بانک مرکزی اعلام کرده بانک ها برای دسته‌چک‌های فعلی به روال سابق عمل می کنند و نیازمند ثبت در سامانه صیاد نیست. همچنین تا قبل از این اعلام شده بود که چک در وجه حامل از 22 آذر ممنوع است اما مرور قانون نشان می‌دهد تا زمانی که دسته‌چک‌های جدید به چرخه اقتصادی وارد نشده، کماکان صدور چک در وجه حامل آزاد است.

 

1- سقف عمر چک های صادر شده از سوی دارنده دسته چک، سه سال است.

2- اگر صادر کننده چک دارای چک برگشتی باشد، اجازه صدور برگه چک جدید در سامانه به وی داده نمی شود.

3- در دسته چک های جدید باید تمام اطلاعات فرد گیرنده و دلیل صدور چک در سامانه ثبت شود.

4- دارنده دسته چک دارای سقف اعتباری مشخصی است و جمع چک های صادر شده از سقف اعتباری وی تجاوز نخواهد کرد.

5- نقد کردن چک تنها توسط  فردی که نامش در سامانه ثبت‌ شده است، امکان‌پذیر خواهد بود.

6- صادرکننده چک باید اطلاعات روی برگه چک را از طریق برنامک تلفن همراه یا اینترنت بانک همان بانک که در آن حساب جاری داشته و دسته چک را از آن گرفته، ثبت کند.