اوایل امسال با تصویب شورای پول و اعتبار قرار شد بانک مرکزی برای نخستین بار در ایران عملیات بازار باز را اجرا کند. سیاست‌های کلان اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته با همین عملیات رصد می‌شود. در بازارجهانی مبادلات ارزی اصلی‌ترین مولفه برای تصمیم‌گیری بزرگ اقتصادی نحوه اجرای عملیات بازار باز است با این کار هم نرخ سود تعیین می‌شود و هم بانک مرکزی ازطریق نرخ سود، سیاست‌های کنترل تورم را اجرا می‌کند. اقتصاددانان بر این باورند که اجرای عملیات باز باید دست‌کم 2دهه پیش در اقتصاد ایران اجرا می‌شد. هم‌اکنون اغلب کشورهای دنیا از همین طریق توانسته‌اند نرخ تورم را به کمتر از 5درصد برسانند؛ به‌طوری که هم‌اکنون از 188کشوردنیا میزان تورم در150کشور دنیا کمتر از 5درصد است، یعنی در 80درصد کشورهای دنیا بحث تورم کاملا حل شده است. هم‌اکنون فقط در 8کشور دنیا شامل ایران، ونزوئلا، زیمبابوه، سودان، کره‌شمالی، آرژانتین، لیبریا و اتیوپی میزان تورم بیش از 20درصد است و ایران با تورم سالانه 40درصدی، ششمین کشور دنیا با سطح تورم بسیار بالاست.
عملیات بازار باز چیست
عملیات بازار باز یکی از ابزارهای اصلی در سیاست‌های پولی کشورها برای کنترل تورم و نرخ بهره است. در بسیاری کشورها مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی کنترل نرخ تورم است که این کنترل از طریق عملیات بازار باز انجام می‌شود. با این حال هدف اصلی در استفاده از این تکنیک، تنظیم نرخ بهره است؛ نرخی که براساس آن بانک‌ها از یکدیگر قرض می‌گیرند.
این سازوکار در دهه‌های اخیر مؤثر‌ترین ابزار ایجاد ثبات در بازار پول بوده و علاوه بر اینکه می‌تواند افسار تورم را بکشد قادر است اقتصاد را از فاز رکود به فاز روند حرکت دهد و بار تامین مالی دولت را از دوش بانک‌ها بردارد.
منظور از عملیات بازار باز، خرید و فروش اوراق بدهی دولتی ازطریق ابزار بانک مرکزی باهدف اعمال سیاست‌های انقباضی یا انبساطی است. هرگاه بانک مرکزی بخواهد حجم پول را در اقتصاد کاهش دهد به فروش این اوراق و در نتیجه افزایش پایه پولی اقدام می‌کند. در مقابل هرگاه سیاستگذار پولی بخواهد حجم پول در اقتصاد را منبسط کند، به‌عنوان خریدار وارد عمل می‌شود. هدف اصلی بانک مرکزی در عملیات بازار باز، مدیریت نرخ سود کوتاه‌مدت در بازار بین بانکی برای دستیابی به هدف نهایی یعنی هدایت نرخ تورم به سمت نقطه هدف‌گذاری شده است. عملیات بازار باز همچنین رقابت ناسالم بانک‌ها ناشی از سیاستگذاری غلط پولی را متوقف می‌کند.
تصویب آیین‌نامه معاملات اوراق بدهی
به‌دنبال برنامه دولت برای استفاده از عملیات بازار باز برای کنترل نرخ سود و تورم، هیأت وزیران روز یکشنبه به ریاست حسن روحانی رئیس‌جمهوری، آیین‌نامه اجرایی خرید و فروش اوراق مالی اسلامی منتشر شده دولت و بانک مرکزی را تصویب کرد. با تصویب این آیین‌نامه از این پس بانک مرکزی مجاز است رسما عملیات بازار باز را از طریق خرید و فروش اوراق مالی اسلامی آغاز کند.
براساس گزارش همشهری، دولت همچنین به وزارت امور اقتصادی و دارایی اجازه داد درصورت اجرای عملیات بازار باز در بانک مرکزی و نیز وثیقه‌گیری اوراق مالی اسلامی دولتی از بانک‌ها، بخشی از بدهی‌های قطعی دولت به بانک‌ها را تا سقف ۲۰۰هزار میلیارد ریال اوراق بهادارسازی کند. این وزارتخانه همچنین مجوز انتشار انواع اوراق مالی اسلامی ازجمله اسناد خزانه اسلامی بلندمدت با امکان پرداخت حفظ قدرت خرید به‌صورت کوپن و مجزا از ارزش اسمی اسناد را در مقاطع زمانی معین دریافت کرده است. با این مجوز، وزارت اقتصاد می‌تواند برای تامین مالی بخشی از بدهی‌های دولت 20هزار میلیارد تومان اوراق بدهی منتشر کند. هیأت وزیران همچنین در این جلسه آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت را پس از 20سال متناسب با قوانین جدید اصلاح کرد.
