تفاوت آن با سیستم‌های دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی این نوع سیستم، میان همه اعضای شبکه به اشتراک گذاشته می‌شوند و با استفاده از رمزنگاری امکان حذف و دستکاری اطلاعات ثبت شده تقریبا غیرممکن است و باعث می‌شود نظام ذخیره‌سازی و دسترسی به داده‌ها تحول یابد. درواقع بلاکچین یک فناوری غیرمتمرکز است و هرچیزی که روی آن اتفاق می‌افتد، حاصل عملکرد شبکه به عنوان یک کل است.
وقتی صحبت از بلاکچین به میان می‌آید، درباره یک فناوری متداول که صرفا نقش نگهدارنده را برای کسب‌وکارها ایفا میکند، صحبت نمی‌کنیم، بلکه منظور یک فناوری تحول‌آفرین در عصر دیجیتال است که ساختارهای مالی، اقتصادی و اجتماعی جهان را در اقتصاد دیجیتال تغییر خواهد داد. بلاکچین در واقع مفهوم دفتر کل توزیع شده را محقق کرده است.
سال‌هاست که افراد از مفهوم دفترکل با عنوان دفتر حساب و کتاب جهت ذخیره‌سازی اطلاعات مالی بدهی و اعتبار خود به صورت کاغذی استفاده می‌کنند. با ورود کامپیوترها، ثبت این رویدادها در قالب پایگاه داده‌های متمرکز صورت گرفت. دسترسی جهت ذخیره‌سازی، پردازش و گرفتن خروجی از این پایگاه داده‌ها برای مدیر پایگاه داده تعریف می‌شد و امکان دستکاری و از بین بردن اطلاعات وجود داشت. برای رفع این مشکل، پایگاه داده توزیع شده سنتی طراحی شد که هر یک از اعضای شبکه مجوز ذخیره‌سازی و پردازش رکوردهای پایگاه داده را داشته باشد و همچنان کنترل بر عهده مدیر پایگاه داده بود. مشکلی که وجود داشت این بود که یک سری از نودها مخرب بودند و داده‌ها را پیش از به اشتراک‌گذاری تغییر می‌دادند.
استفاده از فناوری پایگاه داده توزیع شده هم نتوانست راه‌حلی برای این مشکل باشد. به این منظور، مفهوم فناوری دفتر کل توزیع شده معرفی شد. به زبان ساده، یک دفتر کل توزیع شده، پایگاه داده‌ای است که اطلاعات ثبت شده در آن، توسط هر شرکت‌کننده به‌روز و نگهداری می‌شود که تغییر یا حذف اطلاعات توسط یک فرد خاص را تقریبا غیرممکن میکند و امنیت اطلاعات را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. پرونده‌ها توسط یک سازمان مرکزی ثبت و به‌روزرسانی نمی‌شوند، بلکه به طور مستقل توسط هر نود ساخته و نگهداری می‌شوند. به این معنی که تمامی افراد در شبکه، تراکنشها را پردازش می‌کنند و سپس به ثبت‌شدن یا نشدن اطلاعات رای می‌دهند. در صورت تائید اکثریت، آن اطلاعات ثبت می‌شوند. با وجود این توافق، دفتر کل توزیع شده همیشه به روز است و تمام گره‌ها از پایگاه داده اصلی یک کپی کامل دارند. این معماری اجازه می‌دهد تا به عنوان یک سیستم تهیه گزارش، دفتر کل توزیع شده فراتر از یک پایگاه داده ساده باشد.
همان‌طور که پیشتر اشاره شد، بلاکچین شامل مجموعه‌ای از بلوک‌ها است که به صورت زنجیره‌ای به هم متصل شده‌اند. هر یک از بلوک‌ها با کمک الگوریتم‌های رمزنگاری، اطلاعات بلوک قبلی خود را دارند و کوچکترین دستکاری در اطلاعات باعث تغییر خروجی رمزنگاری شده و بلوک را از زنجیره حذف خواهد کرد. اصلی‌ترین ویژگی‌های این فناوری عبارتند از:
تغییرناپذیری: یکی از ویژگی‌های اصلی بلاکچین عدم امکان دستکاری و تغییر در اطلاعات است. از آنجا که تمامی اعضای شبکه یک کپی از دفترکل توزیع شده را دارند و اضافه کردن بلوک جدید باید به تایید اکثریت اعضا برسد، علاوه بر اینکه شفافیت بالا میرود، امکان تغییر در اطلاعات ذخیره شده نیز وجود ندارد. تراکنش‌های ذخیره شده در بلاکچین، برگشت‌ناپذیر هستند. اگر فردی بخواهد یک تراکنش را از بلاکچین حذف کند باید تمامی دفاتر کل توزیع شده در سراسر دنیا را هک کرده و اطلاعات تراکنشها را تغییر بدهد که چنین کاری غیر ممکن است.
توزیع شدگی: در شبکه‌های غیرمتمرکز اختیارات حکمرانی و نظارت به عهده یک فرد گذاشته نمی‌شود. برای تمامی کاربران دسترسی‌های یکسان تعریف می‌شود. وابسته نبودن بلاکچین به طرف سوم، خطاهای متداول انسانی و امکان هک کردن را کاهش می‌دهد.
افزایش امنیت: استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری در بلاکچین امنیت اطلاعات را بالا می‌برد. تمامی اطلاعات نگهداری شده در بلاکچین رمزنگاری شده‌اند و با کوچکترین دستکاری در اطلاعات، خروجی الگوریتم‌های رمزنگاری تغییر کرده و بلوک تغییر یافته، از زنجیره حذف خواهد شد.
دفترکل توزیع شده: تمامی اطلاعات مربوط به تراکنشها و شرکت‌کنندگان در دسترس عموم قرار می‌گیرند و این موضوع شفافیت را افزایش می‌دهد.
تسویه سریع: در مقابل سیستم‌های بانکی سنتی که در آن فرایند تسویه حساب به کندی صورت می‌گرفت و انتقال وجه بین‌المللی کار پیچیده‌ای بود، بلاکچین امکان پرداخت آنی را فراهم میکند. قرارداد هوشمند، معاملات و فرایندهای تسویه مربوط به آن را بصورت تضمینی و خودکار انجام می‌دهد.
بلاکچین در صنعت بانکداری
هاروارد بیزینس ریویو پیش‌بینی کرده است که بلاکچین همان‌گونه باعث تحول دیجیتال در بانک‌ها خواهد شد که اینترنت موجب تحول در رسانه‌ها شده است. هرچه مؤسسات مالی بیشتری متوجه می‌شوند که بلاکچین چگونه می‌تواند امنیت، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و بهبود رضایت مشتری را بهبود بخشد، این فناوری بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بلاکچین بستری برای میلیون‌ها ارز و توکن است که پا به عرصه نظام‌های مالی گذاشته‌اند. این فناوری تا به اینجا تمام‌کارهایی که از طریق بانکداری انجام می‌شد را به‌دست کاربران سپرده است. عملیاتی مثل ایجاد سرمایه، در اختیار دیگران قرار دادن سرمایه، انتقال دارایی‌ها، انجام پرداخت‌ها، ایجاد کسب‌وکاری جدید و ده‌ها استفاده دیگر. بلاکچین به عنوان یک بانک اطلاعاتی غیرمتمرکز عمل میکند و با ذخیره تمام اطلاعات مربوط به پرداخت‌ها و جزئیات پروفایل در چندین سرور بلاکچین، به محافظت از اطلاعات شخصی و مالی مشتریان کمک میکند. این کار مسائلی مانند کشف کلاهبرداری و جلوگیری از حمله سایبری را آسان میکند. همچنین با استفاده از بلاکچین، نیاز به اشخاص ثالث در سیستم وام‌دهی و اعتبار از بین میرود و این باعث می‌شود كه پروسه وام گرفتن تسهیل شده و كاهش نرخ بهره تضمین شود. با وجود بلاکچین تمام عملیات بانکی می‌تواند ارزان‌تر، سریعتر و امن‌تر صورت گیرد.
- پرداخت
فناوری بلاکچین با فراهم‌آوری یک روش امن و کم‌هزینه برای پرداخت، نیاز به تأیید شخص ثالث را کاهش می‌دهد و زمان پردازش انتقالات بانکی را نسبت به بانک‌های سنتی به شدت کاهش می‌دهد. معاملات بیتکوین می‌توانند از ۳۰ دقیقه تا حداکثر ۱۶ ساعت طول بکشند و این مورد بهتر از میانگین ۳ روزه پردازش پرداخت‌های بانک‌های سنتی است. این زمان در حال بهبود است و در آینده نزدیک در زمان کمتری انجام خواهد شد.
تسهیل پرداخت برای بانک‌ها بسیار سودآور است و انگیزه‌ای برای کاهش هزینه‌ها در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. رمزارزهایی مانند بیتکوین و اتریوم روی بلاکچین‌های عمومی ساخته شده‌اند و هرکسی می‌تواند برای ارسال و دریافت پول از آن‌ها استفاده کند. به این ترتیب، بلاکچین‌های عمومی نیاز به اشخاص ثالث مورد اعتماد برای تأیید معاملات را کاهش می‌دهند و به مردم در سراسر جهان امکان پرداخت سریع، ارزان و بدون مرز را می‌دهند.
مهمتر از همه، توسعه‌دهندگان در تلاش برای یافتن راه‌حل‌هایی ارزان قیمت‌تر هستند تا رمزارزهایی – مانند بیت کوین و اتریوم – بتوانند معاملات بیشتری را، سریعتر پردازش کنند.
- جذب سرمایه
کارآفرینان در جلسات بی‌شماری با شرکت‌ها به مذاکره می‌نشینند و تلاش می‌کنند شرکتی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنند که جلب توجه این سرمایه‌گذاران برای اکثر شرکت‌ها می‌تواند کاری سخت و طاقت‌فرسا باشد.
امروزه به لطف فناوری بلاکچین امکان جذب سرمایه از طریق عرضه اولیه توکن مهیا شده است. عرضه اولین توکن به آن‌ها این امکان می‌دهد بدون سرمایه‌گذار سنتی یا شرکت سرمایه‌گذار جذب سرمایه کنند. سرمایه‌گذاری در توکن‌ها راهی است که سرمایه‌گذاران خطرپذیر به وسیله آن می‌توانند مستقیماً روی استفاده و ارزش شرط ببندند. از این طریق شرکت‌های کارآفرین می‌توانند روند معمولی جذب سرمایه را با فروش مستقیم توکن‌ها به عموم مردم آسان و کوتاه کنند.
- اجرای قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند قرارداد‌هایی هستند که به طور خودکار توسط پروتکل‌های کامپیوتری بکار گرفته می‌شوند که شامل یک نوع توافق برای عمل کردن و یا عمل نکردن بدون نیاز به اعتماد بین طرفین می‌باشد. قراردادهای هوشمند اکنون با بلاکچین می‌تواند به واقعیت تبدیل شود. اگرچه این عملکرد به دلیل مجموعه ای از دستورالعمل‌های کوچک که تورینگ کامل نیست محدود می‌شود، بیتکوین از مجموعه کوچکی از قراردادهای هوشمند پشتیبانی میکند. بعد از آن مهمترین پروژه متن باز اتریوم هست که قصد دارد یک زبان برنامه نویسی تورینگ کامل را برای پشتیبانی از اجرای کد دلخواه در زنجیره‌بلوکی خود را ارائه دهد که به نوبه خود انواع قراردادهای هوشمند را پشتیبانی میکند.
قراردادهای هوشمند، هر دو طرف را به توافق می‌رساند و آن قرارداد را با یک الگوریتم خود-اجرایی اجرا میکند. پول بلوکه شده نیز پس از تحقق شرایط توافق نامه آزاد می‌شود. قراردادهای هوشمند به میزان قابل توجهی عنصر اعتماد را کاهش می‌دهند. این کار خطر توافق مالی و سر از دادگاه درآوردن را به حداقل می‌رساند. این شرکت‌ها در حال توسعه سیستم‌عامل‌هایی با قابلیت بلاکچین برای اجرای قرارداد هستند.
- اشتراک‌گذاری و ذخیره‌سازی سوابق
استفاده از بلاکچین در امور مالی می‌تواند باعث صرفه‌جویی ۸ تا ۱۲ میلیارد دلاری در سال در این صنعت شود. این مبلغ ۳۰ درصد از هزینه‌های زیرساختی هشت بانک جهانی است.
روش‌های ذخیره‌سازی مبتنی بر کاغذ، هزینه‌های ثبت سوابق را برای مؤسسات مالی افزایش می‌دهد. برآوردها نشان می‌دهد که بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از هزینه‌های مدیریت ذخیره‌سازی سوابق خرده فروشی بانک‌ها می‌تواند با حذف کاغذ کاهش پیدا کند. این امر باعث می‌شود هزینه‌های عملیاتی نیز تا ۲۵ درصد کاهش یابد.
بانک‌ها مخزن گسترده‌ای از سوابق هستند، زیرا مشتریان زیادی دارند. این سوابق برای بازیگران بسیار با ارزش است. بلاکچین دیجیتال است؛ بنابراین، راهی ارزان‌تر برای حفظ آن سوابق است. همچنین سوابق را به صورت غیرمتمرکز ذخیره میکند و امنیت بالا و دسترسی آسانی ارائه می‌دهد. این سیستم همچنین خطر از دست دادن کامل یا گم شدن سوابق را که با ذخیره‌سازی سوابق به صورت کاغذی بسیار اتفاق می‌افتد را از بین می‌برد.
- کاهش زمان مورد نیاز برای پردازش
بسیاری از فرآیندهای معمول بانکی بصورت خطی و سلسله مراتبی بوده و مشابه خط مونتاژ صنعت تولید می‌باشد. اگرچه فرآیند ارزیابی به بانک‌ها و مراکز اطلاعاتی کمک میکند تا کنترل اطلاعات را داشته و بر مالکیت خود تاکید کنند اما زمان تصمیم‌سازی را به تاخیر انداخته و هزینه‌ها و زمان پردازش را طولانی‌تر کرده و رضایت مشتریان را کاهش می‌دهد. فناوری زنجیره‌بلوکی می‌تواند روند تراکنش‌های این روزها توسط بانک‌ها و مراکز اطلاعات مالی را بطور اساسی تغییر دهد.
- هزینه تراکنش بسیار کم
در حال حاضر هزینه‌های تراکنش زنجیره‌بلوکی بسیار پایین است. کاربران با انجام تراکنشها و بر اساس یک اولویت ممکن است برای پردازش تراکنشها مبلغی را پرداخت کنند. صرافی‌های رمزارزها با تبدیل رمزارزها به ارز فیات با هزینه کمتری نسبت به کارت‌های اعتباری و پی‌پال، معاملات بازرگان را انجام می‌دهد.
- شناخت مشتری
تأیید صحت هویت مشتری به دلیل رعایت مقررات ضد پولشویی یک وظیفه مهم و تکراری برای بانک‌ها است. با توجه به مشکلات فزاینده تروریسم، شناخت مشتری یک جنبه اساسی در رابطه با جلوگیری از استفاده مجرمانه از بودجه و خدمات بانکی در قالب پولشویی و تروریسم است به طوری که موسسه تامسون رویترز تخمین می‌زند موسسات مالی سالانه بین ۶۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار در سال برای ادامه کار با شناخت مشتری هزینه می‌کنند. فناوری زنجیره‌بلوکی در زمینه مدیریت هویت مشتریان می‌تواند بسیار موثر بوده و هزینه‌های ارزیابی، ثبت و به روزرسانی اطلاعات هویتی را کاهش دهد.
- امنیت
امنیت برای صنعت بانکداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زنجیره‌بلوکی می‌تواند امنیت بیشتری را برای داده‌های بانکی فراهم کند زیرا تاریخچه اطلاعات قابل تغییر نیستند و اطلاعات جدیدی که در زمان واقعی به آن افزوده می‌شود، در اصل توسط اشخاص متعدد به اشتراک گذاشته می‌شود و بنابراین دستکاری داده‌ها را دشوار میکند.
مطالعه موردی استفاده از فناوری بلاکچین در صنعت بانکداری
بانکو سانتاندر
در آوریل ۲۰۱۸، بانکو سانتاندر از راه‌اندازی سانتاندر وان‌پی، یک سرویس جدید بلاکچین، برای تسریع در پردازش نقل و انتقالات بین‌المللی پول خبر داد. در ابتدا، مشتریان انگلیسی می‌توانستند یورو را به ۲۱ کشور اروپایی ارسال کنند. همچنین مشتریان اسپانیا قادر به انتقال دلار به ایالات متحده و پوند به انگلیس بودند. این خدمات همچنین برای کاربرانی از لهستان و سایر کشورها هم در دسترس بود. در فوریه سال ۲۰۱۹، سانتاندر وارد معامله‌ای با آی‌بی‌ام جهت استفاده از فناوری‌های آن‌ها (بلاکچین، هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها) به مبلغ ۷۰۰ میلیون دلار شد.
یوبی‌اس سوییس
بانک یوبی‌اس سوییس یک پروژه آزمایشی دارد که هدف آن اتوماسیون الزامات نظارتی بخشنامه اتحادیه اروپا است. با استفاده از سیستمی که براساس بستر بلاکچین اتریوم ایجاد شده است، بانک‌ها قادر خواهند بود که داده‌های شناسه اشخاص حقوقی را به طور ناشناس تغییر دهند. این فناوری همچنین اجازه می‌دهد تا داده‌های آن‌ها را در مورد اشخاص حقوقی بررسی و قوانین جدیدی را سریعتر اتخاذ کنند.
در سال ۲۰۱۸، این بانک،۱۰۰ میلیون دلار برای توسعه یک بانک ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری کرد. این استارتاپ که با نام سبا کریپتو ایجی ۴ شناخته می‌شود، به ارائه خدمات بانکی سنتی به شرکت‌هایی در حوزه رمزنگاری می‌پردازد.
این شرکت موارد زیر را ارائه می‌دهد:
- مدیریت دارایی؛
- خدمات حضانت؛
- خرید و فروش رمزارز.
-
*مهدی شامی زنجانی
