«نه» بانک مرکزی به افزایش سود سپرده‌ها

به گزارش بنکر (Banker)، منتفی شدن افزایش نرخ سود بین‌بانکی به‌معنای استمرار نرخ بهره منفی بانکی است؛ درحالی‌که نرخ تورم در حال افزایش است و باید دید آیا ابزارهای محدود بانک مرکزی می‌تواند این نهاد را در دستیابی به نرخ تورمی ۲۲درصدی موفق کند؟
ماجرای افزایش نرخ سود بانکی دست‌کم در یک‌ماه اخیر قوت گرفته بود؛ تا جایی که قرار بود در یکی از نشست‌های شورای پول و اعتبار درباره آن تصمیم نهایی گرفته شود، اما حالا به‌نظر می‌رسد نظر اکثریت اعضای عمدتا دولتی شورای یادشده این است که این پیشنهاد فعلا از دستور کار خارج شود. چرا این تصمیم گرفته شده است، سؤالی است که تحولات آینده و روند متغیرهای کلان اقتصادی و به‌ویژه پولی آن را نمایان می‌سازد.
پیش از این مرکز پژوهش‌های مجلس در تحلیلی با بررسی تحولات پولی و بی‌ثباتی در قیمت کالاها، خدمات و دارایی‌ها در ماه‌های اخیر پیشنهاد داده بود در افق کوتاه‌مدت نرخ سود بین‌بانکی افزایش یابد و جلوی انحراف در ترازنامه بانک‌ها گرفته شود و در بلندمدت بانک مرکزی تکلیف بانک‌های ناسالم را روشن، قانون پولی و بانکی را اصلاح و اقتدار نظارتی خود بر بانک‌ها را افزایش دهد. ۲۷مهرماه بود که حسن روحانی، رئیس‌جمهور موضع رسمی دولت را اعلام و اظهار کرد: بانک مرکزی برای هدایت نرخ سود بین‌بانکی از ابزارهای قانونی و بازار باز استفاده کند. رئیس‌جمهور‬ با اشاره به اینکه سیاستگذاری پولی در دهه‌های گذشته با بی‌ثباتی همراه بوده است، تأکید کرد: اقدام بانک مرکزی تدبیری به‌موقع و مهم برای مدیریت نرخ سود با تکیه بر سازوکار بازار است و نه بر پایه روش‌های دستوری که ثبات بازار را برهم می‌زند.

ابزارهای محدود بانک مرکزی
رئیس‌کل بانک مرکزی در تازه‌ترین موضع‌گیری‌اش نوشت: در طول ۲ سال گذشته، بانک مرکزی تحت فشار فزاینده‌ای بوده که دلیل اصلی آن، شدت گرفتن تحریم‌ها و شوک منفی عرضه، آن هم در شرایطی است که نیروی انباشته شده نقدینگی هم در حال تخلیه شدن روی قیمت‌ها بود و مشکلات دیگر، ازجمله کرونا و کسری بودجه نیز به تشدید اجتناب‌ناپذیر رشد نقدینگی منجر شده است. به گفته همتی، سیاستگذاری پولی برای مقابله با شوک منفی عرضه حتی در شرایط معمول هم دشوار است تا چه برسد به اقتصاد ایران که با انبوهی از مشکلات ساختاری نیز مواجه است. او با بیان اینکه وظیفه اساسی بانک مرکزی ثبات قیمت‌هاست و پس از آن جلوگیری از رکود و کاهش تولید به صراحت اعلام کرده، مطابق نظریه اقتصادی، امکان دستیابی به هدف‌های زیاد با تعداد محدودی ابزار وجود ندارد. سکاندار بانک مرکزی با اشاره به تشدید خطر نگران‌کننده تورم می‌نویسد: این خطر به دهک‌های متوسط و پایین جامعه آسیب‌زده و عدم‌اطمینان و نیز ممانعت از تداوم فعالیت‌های تولیدی را به همراه داشته و منطقی است که توقع جامعه بر تمرکز بانک مرکزی بر کنترل تورم باشد. همتی تأکید می‌کند: تمام تلاش بانک مرکزی باید معطوف به کنترل تورم به هر طریق ممکن و تداوم وضعیت روبه بهبود بخش حقیقی باشد.

شایعه افزایش غیررسمی سود
درحالی‌که سیاستگذار پولی و همچنین مقامات وزارت اقتصادی رسما از منتفی شدن افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی خبر داده‌اند، شایعاتی به نقل از یکی از مدیران بانک‌ها مطرح شده مبنی براینکه نرخ سود بانکی از سوی برخی بانک‌ها افزایش یافته و حتی به بیش از ۲۲درصد رسیده.  هرچند این خبر غیررسمی تأیید نشده، اما با افزایش نرخ سود در بازار بین‌بانکی در هفته‌های اخیر، چالش اصلی اینجاست که آیا شکاف بین نرخ سود بانکی و بین‌بانکی استمرار خواهد داشت؟

   بانک مرکزی دنبال چیست؟
بانک مرکزی به‌تازگی سیاست انقباض شدید پولی را در پیش گرفته و نرخ سپرده قانونی بانک‌ها را افزایش داده است تا جلوی رشد نقدینگی را بگیرد. افزون بر این، امیدوار است از مسیر دالان نرخ سود، تعادل در بازار پول را حفظ کند؛ درحالی‌که شکاف نرخ سود در بازار پول با سایر بازارها، یک تهدید واقعی است و سلطه مالی دولت هم بر سیاست‌های پولی و هم سیاستگذاری پولی ممکن است راز یک معما را برملا سازد که چرا همچنان نرخ بهره بانکی منفی باقی مانده‌است. ۲۴مهر بانک مرکزی گفته بود که عوامل متعددی شامل افزایش قیمت مسکن، ارز و… تورم هدف اعلام شده توسط بانک مرکزی را تهدید می‌کند؛ از این رو، بانک مرکزی برای دستیابی به تورم هدف، از همه ابزارهای سیاستی در اختیار خود استفاده ‌می‌کند. حالا اما همتی می‌گوید: امکان دستیابی به هدف‌های زیاد با تعدادی ابزار محدود وجود ندارد. آیا او اختیارات ویژه‌ای را برای محقق کردن نرخ تورم ۲۲درصدی می‌خواهد یا اینکه تصمیم دارد از اختیارها و مجوزهای در دست خود نهایت استفاده را ببرد؟