به گزارش بنکر (Banker)، آمارهای معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد در سال‌های 1397تا 1399در کنار تورم‌های بالا و افزایش هزینه‌های زندگی، اقتصاد ایران شاهد رشدهای اقتصادی منفی بوده و درآمد جدیدی متناسب با افزایش هزینه‌ها ایجاد نشده است؛ در نتیجه درآمد سرانه ایرانیان در سال 1398نسبت به سال 1390حدود 33درصد کاهش داشته و همزمان نرخ فقر در روند افزایشی باقی مانده است.
کم‌درآمدها در چرخه فقر
بررسی شرایط اقتصاد کلان کشور و سایر داده‌های در دسترس نشان می‌دهد که در دهه 90، نه‌تنها وضعیت ایرانیان به‌طور متوسط بدتر شده، بلکه با احتمال بسیار زیاد، گروه‌های پایین درآمدی رفاه بیشتری نسبت به گروه‌های بالای درآمدی از دست داده‌اند.
بر این اساس، یکی از اقدامات مهم دولت‌های یازدهم و دوازدهم حمایت از خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی، افزایش مستمری آنها به‌منظور جبران هزینه‌های زندگی و کاهش فشار اقتصادی روی این خانوارها بود تا بتوانند از چرخه فقر خارج شوند و نیازهای ضروری زندگی از قبیل تغذیه را برطرف کنند؛ اما این سیاست در مواجهه با جهش‌های تورمی ناکام ماند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد اگرچه از سال 1396به بعد میزان مستمری ماهانه مددجویان به‌دلیل اهتمام دولت در حمایت از نیازمندان روند صعودی قابل‌توجهی پیدا کرده اما از سال 97به بعد مستمری پرداختی در مقایسه با شتاب تورمی از روندی نزولی برخوردار بود و به کاهش قدرت خرید نیازمندان و بی‌اثرشدن افزایش مستمری‌ها منجر شد.
به همین دلیل است که معاونت رفاه اجتماعی وزارت کار پیشنهاد کرده سیاستگذاران در تنظیم سیاست‌ها به پیوست اجتماعی برنامه‌ها با تأکید بر حوزه فقرزدایی توجه کرده تا از بی‌اثر شدن برنامه‌های حوزه حمایتی ممانعت کند.
معیشت در سختی
معاونت رفاه اجتماعی، با استفاده از سه مجموعه داده هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران، داده‌های شبکه اطلاعات پرداخت کارتی (شاپرک) و پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، به برآورد خط فقر در سال 1399و بررسی تغییرات وضعیت معیشتی خانوارهای ایرانی پرداخته است.
برآوردها نشان می‌دهد خط فقر در سال 1399نسبت به سال 1398رشد 38درصدی داشت و به عدد یک میلیون و 254هزار تومان سرانه در ماه رسید که بر این اساس خط فقر یک خانوار سه و چهار نفره به‌ترتیب 2میلیون و 758و 3میلیون و 385هزار تومان خواهد بود.
براساس گزارش همشهری، با رشد شدید خط فقر طی سال‌های 1397و 1398، نرخ فقر از 22درصد در سال 1396به 32درصد در سال 1398رسیده به این معنا که در سال 1398حدود 32درصد از جمعیت کشور معادل 26.5میلیون نفر زیرخط فقر قرار داشتند.
مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر وضعیت معیشت خانوار و افزایش خط فقر و نرخ فقر، تحولات اقتصاد کلان طی یک دهه گذشته و به‌خصوص در سال 1399بوده است که در نتیجه آن خط فقر در سال 1399 بالغ بر 38درصد نسبت به سال 1398بالا رفته و نمی‌توان انتظار بهبود در وضعیت معیشت خانوارهای ایرانی را داشت.
افزایش فقر در مثلت تورم، کرونا و تحریم
گزارش وزارت تعاون حاکی از این است که از زمستان 1396با تغییر در انتظارات تورمی به‌علت احتمال تغییر در مناسبات بین‌المللی و افزایش نسبی قیمت دارایی‌ها ازجمله دلار، نرخ تورم رو به افزایش گذاشته و با خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت 1397، شدت گرفت. بالاترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در اردیبهشت 1397، با 52.1درصد ثبت شد.
نرخ تورم در سال 1398روند رو به کاهش داشت؛ اما در سال 1399با کاهش شدید درآمدهای نفتی (از محل قیمت نفت و تحریم‌ها) و رشد پایه پولی و نقدینگی (به‌علت کسری بودجه دولت و سیاست‌های حمایتی کرونا) دوباره رو به افزایش گذاشت. درمجموع اصلی‌ترین عامل تورم در همه سال‌ها رشد نقدینگی بوده که شوک‌هایی مانند خروج از برجام و کرونا، باعث شدت‌گرفتن تورم در سال‌های 1397به بعد شده است.
در این شرایط، باوجود تورم بالا و افزایش هزینه‌های زندگی، رشدهای اقتصادی منفی باعث شده است تا درآمد جدیدی متناسب با افزایش هزینه‌ها ایجاد نشود به‌طوری‌که درآمد سرانه ایرانیان در سال 1398نسبت به سال 1390در حدود 33درصد کاهش داشته باشد و در سال 1399نیز با شوک کرونا، در کنار رفاه از دست رفته در دهه 1390، شرایط بدتری برای معیشت خانوارها رقم بخورد.
براساس آمارها در این سال درمجموع یک‌میلیون شغل از دست رفته و کاهش اشتغال باعث کاهش رفاه و بدترشدن وضعیت معیشت مردم شده است. همچنین در این سال سهم خوراک از کل هزینه خانوار به 23.4درصد رسیده که نسبت به سال 1398بالغ‌بر 1.3واحد درصد افزایش داشته که نشان‌دهنده کاهش سطح رفاه خانوار است.
