قراردادهای ارزی

۱- به موجب بند الف ماده ۱ قسمت اول قانون پولی و بانکی کشور “واحد پول ایران ریال است”

۲- به موجب بند ج ماده ۲ قسمت اول همان قانون “تعهد پرداخت هر گونه دین یا بدهی فقط به پول رایج کشور انجام پذیر است مگر آن که با رعایت مقررات ارزی، ترتیب دیگری بین بدهکار و بستانکار داده شده باشد”
به عبارتی انعقاد قراردادهای تعهداور مالی در داخل محدوده ایران به ریال مجاز و مقرر است مگر موارد خاصی که مقررات ارزی صراحتا موجود باشد یا صادر شود .

۳- به موجب بند ج ماده ۱۱ فصل دوم از قسمت دوم همان قانون “تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی ” در زمره وظایف و اختیارات بانک مرکزی مقرر گردیده است.

لذا بابت انعقاد قرارداد ارزی فی مابین اشخاص مقیم ایران اعم ار دولتی، عمومی و خصوصی مقررات خاصی از سوی بانک مرکزی ضرورت دارد که منطقا منابع و مصارف، تامین، تخصیص و تسویه ارزی قراردادهای داخلی منعقده به ارز را به گونه‌ای که منجر به اثر گذاری در دریافت و پرداخت های ارزی کشور، اثر گذاری در عرضه و تقاضای ارز و در نتیجه تغییرا در ارزش پول ملی نگردد، در آن لحاظ خواهد شد. چه این قبیل مصارف ارزی مستقیما مصارف ارزی بابت واردات کالا، خدمات و سرمایه نمی‌باشند و نباید در مجموع با ایجاد تقاضای مازاد منجر به کاهش ارزش پول ملی گردند.

در حال حاضر حجم قابل توجه ای از معاملات و توافقات قراردادی فی مابین اشخاص دولتی، عمومی و خصوصی به صورت ارزی منعقد می‌گردند و تعهدات پرداخت دیون و یا بدهی های ناشی از این گونه قراردادها
طبق مفاد آنها به ارز قابل ایفا و تسویه می‌باشد.

در زمره این قبیل قراردادها می‌توان به قراردادهایBOO و BOT در بخش آب و نیرو که فی مابین سرمایه گذار و سرمایه پذیر داخلی منعقد می‌شوند، نظیر قراردادهای مربوط به شیرین سازی آب و قراردادهای مربوط به پروژه های نیروگاه‌های برق تجدید پذیر، اشاره کرد، که صرف نظر از نکات قابل تامل در ساختار و ماهیت این قبیل قراردادها با ساختار استاندارد آنها در چارچوب قراردادهای مشارکتی بخش عمومی و خصوصی PPP ، خرید تضمینی محصول نهایی از سرمایه گذار پروژه به ارز تعهد میگردد تا در زمان قطعیت خرید تضمینی، عایدات سرمایه گذار داخلی از نوسانات فزاینده و کاهش ارزش پول ملی متاثر نشود.

در مستندات قانونی این قبیل قراردادها نظیر بند ب ماده ۳۴ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، بند ت ماده ۴۸ قانون برنامه ششم توسعه، بند د ماده ۱۳۳ قانون برنامه پنجم توسعه، بخش ۲ بند ت ماده ۳ آیین نامه اجرایی تبصره ۱۹ ماده واحده قانون بودجه سال ۱۳۹۷، بند الف ماده ۱ دستورالعمل تعیین نرخ خرید تضمینی برق موضوع بند ت ماده ۴۸ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه و… نیز اشاره ای به مقررات ارزی که انعقاد، اجرا و تسویه این گونه قراردادها به ارز به موجب آن مجاز باشد نیز ننموده است.

لذا بنظر میرسد مقررات خاصی از سوی بانک مرکزی در این خصوص صادر نگردیده و انعقاد این گونه قراردادها به ارز با بند ج ماده ۲ قسمت اول قانون پولی و بانکی کشور مغایرت دارد.

از طرفی در حال حاضر بسیاری از قرار داده‌ای پیمانکاری داخلی نیز با تقویم هزینه ها به ارز، مطالبات از کارفرما در سررسید را به ارز مقرر می‌نمایند که بنظر میرسد مطالبه هزینه هایی که اصلا ریالی است به صورت ارزی و ایجاد تعهد پرداخت بدهی یا دین تحت این قراردادها به ارز نیز، صرف نظر از تسویه در زمان پرداخت به صورت معادل ریالی فاکتورها یا صورت وضعیت ها، در مغایرت با قانون پولی و بانکی کشور میباشد.

انعقاد قراردادها به ارز صرفا محدود به موارد فوق نمی‌باشد و در این خصوص انجام بررسی میدانی به منظور آگاهی از حجم این گونه قراردادهای ارزی و مبالغ ارزی تحت تعهد ضروری است.

در هر حال با جایگزینی واحد پول ملی با پول ملی سایر کشورها و ایجاد تعهد و پرداخت دیون به صورت ارزی ، صرف نظر از انجام تسویه در سررسید به صورت ارزی و یا معادل ریالی به بالاترین نرخ تبدیل ارز مندرج در قرارداد به ریال، و در صورت تعمیم این امر در سایر معاملات تدریجا سایر ارزها جایگزین ریال خواهد شد و نوسانات سایر اسعار در مقابل ریال، مسئله حفظ ارزش ریال در مقابل سایر اسعار را که فلسفه وجودی بانک مرکزی است، بدرستی تغییر داده و زمینه را برای فاتحه خوانی بر مزار ریال و تغییر واحد پول ملی به هر واحد پول خارجی با مقبولیت داخلی تسریع و تسهیل می‌نماید.

ناگفته نماند پول ملی ارزش و اقتدار و حرمت یک ملت است که بنظر میرسد این اقتدار و حرمت نیز با همین استمرار این رویه ها بتدریج عادی سازی و رواج عامه میابد، سهوا یا عمدا کم رنگ و بی ارزش می‌گردد.