به گزارش بنکر (Banker)، چهار، دهه بعد از توقف عملیات بازار باز در ایران از روز گذشته بانک مرکزی دوباره برای اجرای سیاست‌های تنظیم نرخ بهره و تورم وارد عمل شد.این عملیات که یکی از ابزارهای کنترل تورم است قبل از انقلاب در ایران اجرا می‌شد اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی با حرام دانستن معاملات اوراق بدهی این عملیات متوقف شد. به زعم اقتصاددانان، اقتصاد ایران اکنون با تورم مزمن 40درصدی مواجه است و نیاز شدیدی به اجرای عملیات بازار باز دارد.
منظور از عملیات بازار باز، خرید و فروش اوراق بدهی دولتی از سوی بانک مرکزی باهدف اعمال سیاست‌های انقباضی یا انبساطی است. هرگاه بانک مرکزی بخواهد حجم پول را در اقتصاد کاهش دهد اقدام به فروش این اوراق می‌کند و هر گاه بخواهد حجم پول را در اقتصاد افزایش دهد، به‌عنوان خریدار وارد عمل می‌شود. هدف اصلی بانک مرکزی در عملیات بازار باز، مدیریت نرخ سود کوتاه‌مدت در بازار بین بانکی برای دستیابی به هدف نهایی یعنی هدایت نرخ تورم به سمت نقطه هدف‌گذاری شده است.
براساس گزارش همشهری، عملیات بازار باز همچنین رقابت ناسالم بانک‌ها ناشی از سیاستگذاری غلط پولی را متوقف می‌کند. عملیات بازار باز بانکی در واقع به بانک مرکزی کشورها این اجازه را می‌دهد تا با خرید و فروش اوراق قرضه دولتی در بازار آزاد، برای گسترش یا انقباض میزان پول در سیستم بانکی اقدام کنند، در بسیاری از کشورها مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی کنترل نرخ تورم است که این کنترل از طریق عملیات بازار باز انجام می‌شود.
مطابق قانون بودجه سال ۱۳۹۸ به دولت اجازه داده شده است درصورت اجرای عملیات بازار باز و وثیقه‌گذاری اوراق مالی اسلامی دولتی از بانک‌ها توسط بانک مرکزی، بخشی از بدهی‌های قطعی و حسابرسی شده خود به بانک‌ها را تا سقف ۲۰۰هزار میلیارد ریال بهادارسازی کند که معاملات این اوراق به‌عنوان دارایی بانک‌ها در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران انجام خواهد شد.
کنترل تورم و ثبات اقتصادی
در همین رابطه عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در یادداشتی در صفحه شخصی خود نوشت: عملیات بازار باز بنا به تعریف متداول آن، خرید و فروش اوراق قرضه یا بدهی دولت و به‌ویژه اوراق بدهی کوتاه‌مدت از قبیل اسناد خزانه با بانک‌ها و مؤسسات اعتباری است.
رئیس شورای پول و اعتبار ادامه داد: به‌طور معمول، امروزه بانک‌های مرکزی عملیات بازار باز یا خرید و فروش اوراق را برای دستیابی به اهداف اقتصاد کلان خود، یعنی کنترل تورم و ثبات رشد اقتصادی انجام می‌دهند و برای آنکه قادر باشند نرخ تورم و سطح تولید را درجهت مطلوب و مورد نظر خود تحت‌تأثیر قرار دهند، احتیاج به یک واسطه یا هدف میانی دارند که امکان کنترل قابل توجه آن را داشته باشند. متغیری که امروزه بانک‌های مرکزی به‌عنوان واسطه و هدف میانی برای دستیابی به تورم و تولید مطلوب از آن استفاده می‌کنند، نرخ سود بازار بین بانکی است.
رئیس‌کل بانک مرکزی تأکید کرد: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز، از این پس و به‌تدریج با خرید وفروش اوراق اسلامی منتشره از طرف خزانه دولت، این ابزار مهم سیاستگذاری پولی را به‌کار خواهد
گرفت.
آغاز معاملات
روز گذشته معاون بازار فرابورس از آغاز عملیات اجرایی این عملیات مالی از دیروز(28دی‌ماه) در فرابورس خبر داد و گفت: دیروز با معامله تعداد 10هزار برگ اسناد خزانه اسلامی بین بانک مرکزی و یکی از بانک‌های دارای مجوز برای تامین کمبود نقدینگی، عملیات بازار باز رسما آغاز شد.
افسانه اروجی با اشاره به اینکه این معاملات از درگاه بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس انجام می‌شود، گفت: هیأت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به بانک مرکزی مجوز معامله‌گری مستقل در عملیات بازار باز داده است که این عملیات از طریق اوراق قابل معامله و درج شده در فرابورس ایران و روی اوراق مالی اسلامی که دولت منتشر می‌کند، انجام می‌گیرد.
او افزود: بانک مرکزی به‌منظور اعمال سیاست‌های خود، اگر قصد تزریق پول در اقتصاد را داشته باشد، اقدام به خرید اوراق مالی اسلامی و اگر بخواهد پول را جمع‌آوری کند، اقدام به فروش این اوراق در سطح بانک‌ها می‌کند.
او اضافه کرد: بانک‌ها نیز برای تامین کسری وجوه یا مصرف مازاد وجوه خود از این اوراق استفاده می‌کنند و به نسبتی که برای ایجاد توازن در نقدینگی پایان روز خود احتیاج دارند از این بازار استفاده خواهند کرد. همچنین مشتریان معامله‌گر مستقل بانک مرکزی، تمام بانک‌های دارای مجوز از بانک مرکزی هستند.
به گفته اروجی، در جریان عملیات بازار باز، بانک‌ها سفارش‌هایشان را به معامله‌گر مستقل بانک مرکزی ارائه می‌کنند که درگام بعدی، معامله‌گر مستقل این سفارش‌ها را وارد سامانه می‌کند و معامله انجام می‌شود.
