متغیرهای کلان اقتصادی در ایران به دو بخش پایه پولی و نقدینگی تقسیم می شوند. پول و شبه پول نیز دو عضو سازنده نقدینگی بوده که در اولین ماه زمستان رکوردهای بی سابقه ای را ثبت کرده اند.
رکوردزنی رشد نقدینگی در اوایل زمستان ۱۴۰۰
در دی ماه ۱۴۰۰ نقدینگی در ایران روندی صعودی داشته و با ۱.۸ درصد رشد ماهانه به ۴ هزار و ۵۰۱ هزار میلیارد تومان رسیده است.
بررسی رشد ۱۰ ماهه در این متغیر نشان می دهد نسبت به پایان اسفند ماه نقدینگی ایران ۲۹.۷ درصد افزایش داشته که بعد از رکورد بالای سال گذشته رتبه دوم محسوب می شود. اما شاخه های تشکیل دهنده نقدینگی در بازه مذکور نشان می دهد این رشد بیشتر مدیون افزایش در شاخه شبه پول بوده است.
به طور کلی نقدینگی ایران شامل عضوهای پول و شبه پول می شود. در ادبیات اقتصادی پول به آن بخشی از نقدینگی اطلاق می شود که قابل دسترس باشد. در همین رابطه اسکناس و مسکوک در دست مردم و سپرده های دیداری دو بخش پول در این محاسبه به شمار می روند.
بررسی های آماری در این شاخص نشان می دهد در اولین ماه زمستانی کشور (آخرین اطلاع آماری از این متغیر تاکنون) حجم پول در اقتصاد ایران برابر با ۸۷۳ هزار و ۳۸۰ میلیارد تومان ثبت شده که در مقایسه با ماه قبل تقریبا ۰.۵ درصد کاهش پیدا کرده است.
پیش از این بررسی روند ماهانه رشد پول نشان می داد که کاهش ماهانه حجم پول در فروردین ماه امسال رخ داده بود که برابر با منفی ۴.۴ درصد ثبت شده بود.
در ادامه در مقایسه این رقم با پایان اسفند ماه نیز مشاهده می شود نسبت به پایان سال ۹۹، تقریبا ۲۶.۴ درصد رشد در این شاخص ثبت شده که البته رتبه بالایی در میان مقاطع ده ماهه در سال های اخیر به شمار نمی رود.
رکوردزنی در رشد شبه پول دی ۱۴۰۰
دیگر عضو سازنده نقدینگی درایران، شبه پول است. این شاخص به معنای پولی است که قدرت نقدشوندگی بالایی دارد اما به اندازه پول در دسترس نیست. اوراق قرضه، سهام، سپرده های مدت دار و… از این دسته محسوب شده و دیگر عضو نقدینگی در ایران به شمار می آیند.
در همین رابطه طبق آمار بانک مرکزی در دی ماه حجم پول با ۲.۲ درصد رشد نسبت به ماه قبل خود به ۳ هزار و ۶۲۸ هزار میلیارد تومان رسید. رشد ماهانه این شاخص به طور کلی در ماه های گذشته در همین سطح ۲ درصد قرار داشته و تا کنون این سرعت ثابت در افزایش شبه پول در ایران وجود داشته است.
این در حالی است که رشد ده ماه شاخص شبه پول اما گویای رکوردی بی سابقه است. این رشد برابر با ۳۰.۳ درصد بوده که از سال ۹۳ تاکنون بی سابقه بوده است. اما این رکوردزنی هفت ساله رشد در شبه پول و افت هم زمان پول در کشور می تواند چه عاملی داشته باشد؟
ریشه یابی تغییرات اعضای نقدینگی
در بررسی ها مشاهده شد پول در ایران افت داشته و شبه پول رشد بی سابقه ثبت کرده است. در وهله اول این اتفاق می تواند ناشی از تحولات بازار ارز در ماه های اخیر باشد.
برخی از تحلیلگران معتقدند در این مدت انتظارات مثبتی در خصوص توافق برجام شکل گرفته و موجب شد تا پول از دایره معاملات اندکی فاصله بگیرد. نرخ دلار که در ماه های پاییزی روند فزاینده ای داشته و تا ۲۸ هزار تومان رسیده بود در دی ماه کاهش پیدا کرده و تا سطح ۲۶ هزار تومان پایین آمد.
همین موضوع می تواند موجب شده باشد تا حجم پول در نقدینگی کشور کاهش قابل توجهی را ثبت کند.
از سوی دیگر اما تحلیل نرخ سود بین بانکی در این ماه نشان از افزایش نرخ سود بانکی داشته که می تواند عاملی در راستای افزایش شبه پول در کشور بوده باشد.
در ماه دی نرخ سود بین بانکی تا مرز ۲۱.۱۱ درصد بالا رفته و به رکورد بالایی دست پیدا کرد. در حالی که در بازار بین بانکی کمبود منابع زیاد بوده است بانک هایی که قادر به افزایش نرخ سود بانکی بوده اند این متغیر را افزایش داده و از این کانال موجب شده اند تا رشد شبه پول شدت پیدا کند.
در نهایت این رویداد موجب افزایش شبه پول شده و از این مسیر نقدینگی نیز به رشد کم سابقه ای در سال های اخیر دست پیدا کرده است./ اکوایران
