خداحافظی اجباری با صفرهای ریال

سالهاست که حرف‌وحدیث‌های متعددی پیرامون حذف صفر از پول ملی ایران شنیده می‌شود. حتی در گذشته زمزمه‌هایی از تغییر نام پولی ملی کشور نیز به گوش می‌رسید.

به گزارش بنکر (Banker)، اگرچه تاکنون موضوع حذف صفر یا تغییر نام پول ملی در حد شایعه باقی مانده اما در سال‌های اخیر قدم‌های ابتدایی برای این تغییرات برداشته شدند.

کمرنگ شدن چهار صفر پایانی در برخی اسکناس‌های جدید یا حذف صفر از اعداد انگلیسی برخی از چک‌‌های مسافرتی، نمونه‌هایی از این قدم‌ها بودند.

بررسی‌ها نشان می‌دهند که تغییر پول ملی یا حذف صفرهای آن، نتایج مثبت و منفی گوناگونی دارند که به شرایط اقتصادی، نحوه زمان‌بندی و مدیریت سیاست‌گذاران بستگی دارد.

به همین دلیل این سیاست‌ها در برخی از کشورها موفقیت‌آمیز بوده و در برخی کشورها شکست خورده‌اند.

خداحافظی اجباری با صفرها

بر اساس گزارشی که در اردیبهشت‌ماه امسال توسط پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی منتشر شد، حذف صفرهای پول ملی در کشورهایی با تورم مزمن، به عنوان یک سیاست اصلاحی ناگزیر به شمار می‌رود.

تورم طولانی مدت‌ ایران سبب شده که ارزش هر ریال ایران، تا فروردین‌ماه ۱۴۰۳ به ۰.۰۰۰۰۰۱۵۶ دلار کاهش یابد و پول ملی کشور جزو کم‌ارزش‌ترین پول‌های دنیا باشد.

به این ترتیب، اصلاح پول ملی ایران، امری ناگزیر است در این گزارش به فواید و زیان‌های ناشی از اجرای این سیاست اشاره شده و نکات مهمی در رابطه با این موضوع مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

حذف صفر از پول ملی به عنوان درمان تورم شناخته نمی‌شود؛ چراکه پیش از اجرای این سیاست باید مشکلات ساختاری اقتصادی برطرف شود و پس از اینکه ارزش پول ملی به ثبات نسبی رسید، صفرهای آن کسر شود.

در واقع اصلاح صفرهای پول ملی به طور مستقیم آثار مثبت و منفی ندارد. اما این امر با تاثیرگذاری غیرمستقیم بر سایر اجزای اقتصاد می‌تواند آثار حقیقی مختلفی داشته باشد.

مزایای قیچی کردن صفرهای بلند

بنابر گزارش پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، برخی اقتصاددانان معتقدند که اصلی‌ترین مزیت اجرای این سیاست، تضمین اعتبار پول ملی است.

زیرا اجرای این سیاست برای عوامل اقتصادی این معنی را دارد که سیاست‌گذار به دنبال حفظ ارزش پول ملی است و احتمالا در پی آن، تورم را نیز مهار خواهد کرد.

زمانی که مردم احساس کنند که دولت در حال انجام اقدامات جدی در راستای مهار تورم هستند، انتظارات تورمی کاهش خواهد یافت.

بنابر نظر برخی دیگر از اقتصاددانان، کاهش تعداد صفرها در پول ملی در راستای تثبیت حاکمیت پولی موثر است.

در برخی موارد با کاهش ارزش پول ملی، مردم به استفاده از ارزهای خارجی با ثبات بیشتر روی می‌آوردند و این موضوع باعث کاهش تاثیر سیاست‌های پولی و قدرت سیاست‌گذار می‌شود.

به علاوه، حذف تعدادی از صفرها، باعث سهولت تعاملات تجاری خواهد شد و همچنین حمل‌ونقل پول را آسان‌تر و ایمن‌تر می‌کند.

از سوی دیگر این کار منجر به کاهش خطاهای نگارشی در سیستم بانکداری و حسابداری می‌شود.

افزون بر آن، در اقتصادهای تورمی، بی‌ارزش شدن پول ملی باعث ایجاد «توهم پولی» می‌شود.

توهم پولی به این معناست که با افزایش اسمی درآمد، افراد احساس می‌کنند که ثروتمندتر شده‌اند؛ در حالی که این افزایش درآمد صرفا به خاطر تورم به وجود آمده است.

گسترش توهم پولی در مردم باعث افزایش فشار تقاضا شده و تورم را تقویت می‌کند.

با کاهش تعداد صفرهای پول، می‌توان تا حد زیادی بر توهم پولی تاثیر گذاشت و به این صورت تورم را تا حد قابل قبولی کنترل کرد.

حذف صفر از پول ملی چه هزینه‌هایی دارد؟

سیاست اصلاح پول ملی، مانند هر سیاست دیگری، هزینه‌ها و نکات منفی نیز در پی دارد.

بنابر گزارش پژوهشکده پولی و بانکی، از مهمترین هزینه‌های حذف صفر از پول ملی می‌توان به هزینه چاپ و ضرب اسکناس‌ها جدید، هزینه جمع‌آوری و امهای اسکناس‌های قدیمی، هزینه آموزش و تبلیغات جهت ترویج پول جدید و هزینه‌های مربوط به اصلاح نرم‌افزارهای بانکی و حسابداری اشاره کرد.

علاوه بر آن، با حذف صفر از پول ملی، برخی قیمت‌ها باید گرد شوند.

این در حالیست که تحقیقات نشان می‌دهند گرد کردن قیمت رو به بالا به منظور تعریف پول جدید، به صورت مستقیم بر تورم اثرگذار است.

موفقیت اصلاح پول ملی در گرو فراهم‌سازی بسترها

بررسی تجربه کشورها از حذف صفر از پول ملی که «تجارت‌نیوز» پیش‌تر در یک گزارش به آن پرداخت، نشان می‌دهد که این سیاست در این کشورها نتایج متفاوتی را در پی داشته است.

این سیاست در برخی کشورها مثل ترکیه موفقیت‌آمیز بود و در برخی دیگر مثل برزیل و ونزوئلا به اهداف خود نرسید.

به عقیده کارشناسان، شرط اصلی موفقیت این سیاست، این است که ابتدا از بروز دوباره تورم‌های بالا جلوگیری شود.

اگر سیاست‌های مهار تورم به خوبی عمل کنند و به ثبات قابل قبولی برسند، سیاست حذف صفر از روی پول ملی، دوام بیشتری خواهد داشت.

اما اجرای نامناسب این سیاست‌ها و بی‌توجهی به علت‌های اصلی تورم، فقط و فقط باعث تحمیل هزینه‌های بیهوده به جامعه خواهد شد.

صفرهای حذف شده، چه زمانی برمی‌گردند؟

بر اساس برآوردهای کارشناسان در گزارش منتشر شده توسط پژوهشکده پولی و بانکی، اگر پول ملی کشور اصلاح و صفرهای آن حذف شوند و نرخ تورم در سال‌های پیش‌رو برابر با 37.2 درصد، یعنی میانگین سال 1390 به این سو باشد، هفت سال طول می‌کشد تا یک صفر به قیمت‌ها اضافه شود و در طول 29 سال نیز چهار صفر به قیمت‌ها اضافه می‌شود.

با این حال، اگر تورم در سطح متوسط دوره تحریم‌های سال 1397 به بعد تثبیت شود، در طول پنج سال یک صفر و در طول 20 سال، چهار صفر به قیمت‌ها اضافه خواهد شد.