به گزارش بنکر (Banker)، آمارها نشان می‌دهد، از زمان آغاز نزول بورس در 20مرداد سال گذشته تاکنون، 217میلیارد دلار از ارزش بازار سهام کاسته شده است. دیروز با نزول 2درصدی شاخص ارزش کل بازار سهام به208میلیارد و 750میلیون دلار، معادل 5هزار و 845میلیون تومان رسید. شدت نزول بازار سهام در مبادلات دیروز به حدی بود که از مجموع کل شرکت‌های مبادله شده، فقط قیمت سهام 81شرکت رشد کرد و در مقابل 500شرکت با افت شدید قیمت مواجه شدند. دیروز قیمت سهام 85درصد از شرکت‌های بورس با نزول مواجه شد.
عمق سقوط
بررسی‌های آماری از روند شاخص بورس در یک سال گذشته نشان می‌دهد؛ شاخص کل بورس تهران که طبق تعاریف معمول، بیانگر بازده سرمایه‌گذاری در بورس است. در دوره یکساله دی‌ماه سال گذشته تا امسال نه تنها نزول نکرده بلکه با 9درصد رشد، از یک میلیون و 150هزار و 718واحد به یک میلیون و 256هزار و 547واحد رسیده است. مقامات بازار سرمایه با استناد به این ارقام به‌صورت تلویحی اعتقاد دارند که عمق نزول به میزانی نیست که بازتاب رسانه‌ای پیدا کرده است. اما آمار‌های موجود این ارقام را تأیید نمی‌کند و نشان می‌دهد که شاخص بورس به هیچ وجه با واقعیت‌های بازار تطابق ندارد.
طبق اطلاعات موجود در طول یک سال گذشته، قیمت سهام 500شرکت با افت مواجه شده و تعداد شرکت‌هایی که با رشد مواجه شده‌اند فقط 125شرکت است؛ یعنی در این مدت 80درصد سهامداران زیان کرده و فقط 20درصد آنها از محل سرمایه‌گذاری در بورس سود کرده‌اند. بررسی دقیق‌تر آمارها نشان می‌دهد که در این مدت قیمت سهام 185شرکت بین 50تا 85درصد افت کرده، یعنی 30درصد از کل سهامداران ارزش سهام شان بین50 تا 85درصد افت کرده است.
در همین دوره قیمت سهام 215شرکت یعنی رقمی معادل 35درصد از کل سهام موجود در بازار با افت 20تا 50درصدی مواجه شده‌اند و قیمت سهام 100شرکت نیز یا رشد نکرده یا اینکه تا 20درصد افت کرده است. در همین دوره فقط قیمت سهام 50شرکت بین یک تا 20درصد رشد کرده است که جمعا معادل 8درصد از کل سهامداران است.6درصد از سهامداران نیز توانسته‌اند بازده 20تا 50درصدی به‌دست بیاورند و فقط سهامداران4 درصد از شرکت‌ها توانسته‌اند بازدهی، بیش از نرخ تورم یعنی بین 50تا 100درصد به‌دست بیاورند. در این دوره همچنین سهامداران یک درصد از کل شرکت‌ها توانسته‌اند بیش از 100درصد در بورس، سود کنند.
افزایش ریسک‌های بنیادی
در شرایطی که آمار و ارقام نشان می‌دهد عمق نزول بورس بیش از آن چیزی است که شاخص بورس به تصویر می‌کشد، دامنه نزول هر روز ابعاد وسیع‌تری به‌خود می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که دلیل تشدید نزول بورس به افزایش ریسک‌های بنیادی بازار سهام بازمی‌گردد؛ به‌طوری که از یک طرف افزایش نرخ بهره بدون ریسک جذابیت‌های بازار سهام را از بین برده و از طرف دیگر اعمال برخی سیاست‌های اقتصادی موجب شده جذابیت سرمایه‌گذاری در بورس کاهش بیشتری پیدا کند. اطلاعات واقعی از میزان تولید شرکت‌ها نشان می‌دهد که سطح تولید به‌ویژه در میان کارخانه‌های صنعتی در حال کاهش است.
طبق اطلاعات موجود، متوسط هفتگی نرخ سود بدون ریسک که در مقطعی کوتاه به کانال 22درصد وارد شده بود، هفته قبل دوباره به 23.2درصد رسیده و حتی نرخ بازده برخی سررسید‌های اسناد خزانه اسلامی تا سطح 24.6درصد افزایش یافته است و ظرف چند روز گذشته، اثر منفی بر بورس برجای گذاشته است. با وجود آنکه میانگین بازه ماهانه اوراق بدهی 2.2درصد کاهش داشته اما از ابتدای سال، متوسط هفتگی نرخ سود اوراق 2.5درصد افزایش یافته است. نرخ سود بدون ریسک، یکی از فاکتورهای بنیادی تأثیرگذار در بازار سرمایه است؛ زیرا معیاری برای اندازه‌گیری میزان بازده سرمایه‌گذاری در بورس وجود دارد.
این افزایش نرخ بازده اوراق بدهی یکی از سیاست‌های مهم دولت برای مبارزه با تورم است که ظرف چند ماه گذشته شتاب گرفته است. اما این فقط بخشی از ماجراست. بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ یکی از دلایل تشدید نزول شاخص‌های بورس، برآورد‌هایی است که سهامداران از اثر سیاستگذاری‌های انجام شده در آینده دارند. ظرف چند هفته گذشته، بحث افزایش قیمت سوخت ، خوراک ، گاز صنایع ازجمله پتروشیمی و فولاد تأثیر عمیقی بر معاملات بورس برجای گذاشته است. به زعم کارشناسان؛ این افزایش نرخ که در لایحه بودجه 1401بر آن تأکید شده، می‌تواند به افت سنگین درآمد این شرکت‌ها منجر شود.
همین عامل ظرف هفته‌های گذشته به خروج گسترده سهامداران از سهام این شرکت‌ها و افت قیمت سهام این شرکت‌ها در بورس منجر شد. اگرچه طبق مصوبات 10بندی ستاد هماهنگی اقتصادی دولت قرار بود اعداد و ارقام مربوط به افزایش نرخ گاز صنایع در لایحه بودجه اصلاح شود اما هنوز از کم و کیف این اصلاح اطلاعی در دست نیست و به‌نظر می‌رسد نتیجه‌ای هم در بر نخواهد داشت؛ به‌ویژه آنکه دولت روی درآمد‌های ناشی از این افزایش در بودجه سال بعد حساب کرده و اگر قرار باشد این نرخ اصلاح شود دولت برای جبران کسری بودجه سنگین مجبور است منابع درآمدی تازه‌ای را شناسایی کند.
افزایش مالیات ها
هنوز موضوع افزایش نرخ گاز صنایع به‌طور کامل روشن نشده که روز گذشته اعضای کمیسیون تلفیق تصمیم گرفتند تا موادی همچون قیر، متانول، اوره و پلی‌اتیلن را با ذکر نام در تبصره 6لایحه بودجه اضافه کنند تا این مواد نیز در کنار فهرست دولت، مشمول مالیات بر درآمد صادراتی شوند. طبق تبصره 6لایحه بودجه 1401، دولت ملزم شده ازدرآمدهای حاصل از صادرات مواد خام و نیمه‌خام معدنی و شیمیایی مالیات دریافت کند. هادی بیگی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس و عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ دراین باره گفت: در آیین‌نامه دولت که شامل فهرستی از مواد خام و نیمه‌خام بود، مواد نیمه‌خامی همچون متانول، اوره و پلی‌اتیلن ذکر نشده بود. 80درصد از صادرات محصولات پتروشیمی شامل همین 3محصول است.
عضو کمیسیون تلفیق بودجه گفت: پتروشیمی‌های تولیدکننده متانول، اوره و پلی اتیلن حاشیه سودهای بالایی را نسبت به سایر پتروشیمی‌ها دارند و دلیلی برای اعطای معافیت مالیاتی بر این محصولات نیست. کارشناسان بر این باورند که دریافت این مالیات‌ها می‌تواند به افت بیشتر درآمد شرکت‌های پتروشیمی منجر شود.
چالش‌های تولید و فروش
یکی دیگر از ریسک‌هایی که ضربه زیادی به‌ویژه در سال‌جاری به بورس زده، کاهش میزان تولید و فروش شرکت‌های بورس تحت‌تأثیر قطع برق و گاز بوده است. با وجود رشد اسمی درآمد شرکت‌های بورس آمارها نشان می‌دهد که حجم و تناژ تولید در بسیاری از شرکت‌ها و صنایع بورس، روند نزولی داشته است. اگرچه بخشی از آن به تحریم‌ها و کاهش تقاضای کل بازمی‌گردد. با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخش زیادی از آن ناشی از قطع برق وگاز بوده است.
طبق اطلاعات پژوهشکده پولی و بانکی صنایعی که درتابستان با قطع برق و در زمستان با قطع گاز به‌دلیل کمبود مواجه شده‌اند، با کاهش تولید و فروش مواجه شده‌اند؛ حتی این احتمال می‌رود که در ماه‌های باقی مانده از سال به‌دلیل کاهش دمای هوا و افزایش مصرف گاز صنایع بیشتری با قطعی گاز مواجه شوند و این موضوع به افت دوباره تولید در این صنایع منجر شود.
