افزایش قیمت‌ها از کجا فرمان می‌گیرد؟ زنگ خطر تورم بزرگ

به گزارش بنکر (Banker)، بانک مرکزی در تازه‌ترین گزارش خود از افزایش ۳۲.۴ درصدی نقدینگی در خردادماه ۱۴۰۴ خبر داده است. داده‌های منتشرشده نشان می‌دهد که روند رشد نقدینگی در مسیر صعودی قرار دارد و کارشناسان نسبت به افزایش تورم در ماه‌های آینده هشدار می‌دهند.

بر اساس آمار رسمی، بالاترین نرخ تورم ثبت‌شده از ابتدای سال ۱۳۹۴ تاکنون، در فروردین ۱۴۰۰ و حدود ۴۳ درصد بوده است. بسیاری از اقتصاددانان معتقدند در صورت ادامه این روند، احتمال شکسته‌شدن رکورد فروردین ۱۴۰۰ وجود دارد.

 پیش‌درآمد تورم جدید

طبق اعلام بانک مرکزی، حجم نقدینگی در آخرین ماه بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۳۲ درصد افزایش یافته است. از آنجا که نقدینگی مهم‌ترین عامل مؤثر در تورم به شمار می‌رود، تحلیلگران اقتصادی نسبت به آینده قیمت‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند.

به دلیل تاخیر در انتشار آمار رسمی، پایگاه «اکوایران» اقدام به برآورد رشد نقدینگی تا مهرماه کرده است. این محاسبات می‌تواند به عنوان شاخصی برای پیش‌بینی تورم آینده و روند افزایش قیمت‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

سه سناریو از رشد نقدینگی

برآوردهای تحلیلی نشان می‌دهد در صورت تداوم روند فعلی، رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در مهرماه می‌تواند به ۴۵.۸ درصد برسد. این رقم، در صورت تحقق، حتی از سطح فروردین ۱۴۰۰ نیز فراتر خواهد رفت و احتمال رشد تورم بیش از نرخ فعلی ۳۸.۹ درصدی را تقویت می‌کند.

اما اگر رشد ماهانه نقدینگی در سطح خرداد امسال باقی بماند، این شاخص در مهر به حدود ۳۴.۷ درصد خواهد رسید؛ مقداری بالاتر از خرداد که نشان‌دهنده افزایش شتاب در رشد قیمت‌ها است.

در سناریوی سوم و خوش‌بینانه، اگر میانگین رشد ماهانه نقدینگی از ابتدای دولت جدید (دولت پزشکیان) مبنا قرار گیرد، رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در مهر به حدود ۳۱.۲ درصد کاهش می‌یابد. در شرایطی حتی محافظه‌کارانه‌تر، اگر رشد نقدینگی معادل پایین‌ترین سطح ده سال گذشته در نظر گرفته شود، این عدد می‌تواند تا ۱۸.۸ درصد کاهش یابد.

سه ضلع مثلث فشار اقتصادی

براساس اصول اقتصاد کلان، افزایش نقدینگی معمولاً نتیجه رشد پایه پولی و کسری بودجه دولت است. کارشناسان اقتصادی تاکید دارند که ریشه اصلی تورم مزمن در ایران، وابستگی بودجه به منابع ناپایدار است.

وقتی فروش نفت به دلیل تحریم‌ها کاهش می‌یابد، دولت برای جبران کسری بودجه از بانک‌ها استقراض می‌کند و بانک‌ها نیز در نهایت برای تأمین منابع خود به بانک مرکزی متکی می‌شوند. این فرآیند در واقع به‌معنای استقراض غیرمستقیم از بانک مرکزی است که مستقیماً موجب رشد نقدینگی و تورم می‌شود.

نقش نرخ ارز

در کنار نقدینگی، نرخ ارز نیز در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر تورم تبدیل شده است.
کارشناسان معتقدند شوک‌های ارزی ناشی از تحریم‌ها و انتظارات تورمی، موجب رشد نقدینگی و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها شده است.

اما یافته‌های محمدهاشم پسران، اقتصاددان برجسته ایرانی، نظری متفاوت ارائه می‌دهد.
او در پژوهش خود نشان داده است که در اقتصاد ایران، برخلاف دیدگاه کلاسیک، افزایش نرخ ارز محرک اصلی تورم است، نه نتیجه آن. به عبارت دیگر، رشد قیمت دلار ابتدا تورم را افزایش می‌دهد و نه بالعکس.

این اقتصاددان در عین حال تاکید کرده که تأثیر مثبت نرخ ارز بر رشد تولید تنها کوتاه‌مدت و محدود به یک فصل است؛ پس از آن، اثر منفی بر تولید ملی برجای می‌گذارد.

 رشد نقدینگی یا کنترل تورم؟

در مجموع، داده‌های موجود نشان می‌دهد اقتصاد ایران در آستانه یک دور تازه از رشد نقدینگی و فشار تورمی قرار دارد. اگر سیاست‌های پولی و مالی اصلاح نشوند و وابستگی بودجه به منابع بانکی ادامه یابد، احتمالاً تا پایان پاییز شاهد افزایش محسوس تورم و قیمت کالاهای مصرفی خواهیم بود.

کارشناسان توصیه می‌کنند که دولت باید با مدیریت هوشمندانه نرخ ارز، کنترل رشد ترازنامه بانک‌ها و اصلاح بودجه، مانع از ورود اقتصاد به چرخه تورمی تازه شود.

منبع: اکوایران