ابهام‌افکنی ارزی همتی

 در این فاصله زمانی رییس بانک مرکزی با انتشار بیش از ۲۵ پست اینستاگرامی به نوسانات قیمتی دلار و اثرات سرریز آن به سایر بازارها واکنش نشان داده و عواملی همچون تغییرات نرخ ارز در بازار حواله، تشدید تحریم‌ها، بحران کرونا، مسدود شدن منابع ارزی ایران در برخی کشورها و همچنین عدم ایفای تعهدات ارزی صادرکنندگان در برهه‌های زمانی مختلف را دلیل اصلی بی‌ثباتی در بازار ارز عنوان کرده است.
حال رییس کل بانک مرکزی در آخرین واکنش خود به التهابات قیمتی اخیر و با اعلام اینکه ممکن است هر لحظه اتفاقی در این بازار رخ دهد تصمیم‌گیری برای حضور یا عدم حضور در بازار ارز را به مردم موکول کرده است.
مروری بر وعده‌وعیدهای بانک مرکزی در جهت حفظ ثبات قیمتی در بازار ارز حاکی از بی‌ثمر بودن آنها بر روند تغییرات قیمتی بوده است به طوری که تمام ارزهای خارجی در طول این مدت با افزایش قیمت مواجه شده‌اند.
برآوردها نشان می‌دهد که بازده دلار از ابتدای سال جاری به ۱۱۳ درصد رسیده و به این ترتیب بازار ارز رکورددار رشد قیمتی در مقایسه با سایر بازارهای مالی شده است. واکنش‌ها به افزایش نوسانات این بازار اما متفاوت بوده و در دوره‌های مختلف زمانی به مسائل مختلفی پیرامون آن اشاره شده است. اما وجه مشترک تمام این واکنش‌ها یک چیز بوده؛ عدم تاثیرپذیری بازار از وعده‌های داده‌شده از سوی بانک مرکزی. عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی از ابتدای امسال و در پاسخ به چرایی رشد قیمت‌ها در بازار ارز اقدام به انتشار پست‌های متعددی کرده و در هر یک از آنها به ریشه‌یابی افزایش قیمت ارز پرداخته است.
اگرچه رییس کل بانک مرکزی در تمام پست‌های انتشاریافته بازگشت ثبات قیمتی به بازار ارز را وعده داده اما عدم تاثیرپذیری قیمت‌ها از سیاست‌ها و اقدامات سیاستگذار پولی کاملا مشهود است. دلار در واپسین روزهای مهر ماه به کانال قیمتی ۳۲ هزار تومانی قدم گذاشته و انتظارات در رابطه با تداوم روند رو به رشد قیمت‌ها را بالا برده است. افزایش ۱۷ هزار تومانی قیمت دلار از ابتدای سال نمی‌تواند نشانه کارآمد بودن سیاست‌های اتخاذشده از سوی بانک مرکزی باشد. عبدالناصر همتی در طول مدت یادشده بالغ بر ۲۵ پست اینستاگرامی را منتشر کرده و از عواملی پرده برداشته که توانسته ایجاد التهابات قیمتی در این بازار را دامن بزند.
یکی از نکاتی که در این خصوص مهم به نظر می‌رسد ادعای رییس کل بانک مرکزی در رابطه با کفایت ذخایر ارزی کشور است. وی در طول ماه‌های گذشته بارها اعلام کرده ذخایر ارزی کشور در طول یک دهه گذشته بی‌سابقه است. با این حال توان تامین بسیاری از نیازهای ارزی داخلی را نداشته است. ضمن آنکه در تلاش است از اهرم فشار خود علیه صادرکنندگان استفاده و تامین نیازهای ارزی را با استفاده از ارز حاصل از صادرات ممکن کند.
مهم‌ترین موضوعی که در طول روزهای اخیر بسیار خبرساز شده، مسدود شدن منابع ارزی ایران در برخی کشورهاست. در حالی که بانک مرکزی در تلاش است با کشورهای بدهکار به ایران یعنی چین، عراق، هند، ژاپن و کره‌جنوبی مذاکره کند تا شاید گشایشی در روند بازگشت ارز اتفاق بیفتد با این حال شنیده‌ها حاکی از عدم موفقیت سیاستگذار در این خصوص بوده است. به این ترتیب پرونده ارزهای بلوکه‌شده ایران در این کشورها کماکان باز می‌ماند.
پیش از این رییس کل بانک مرکزی اعلام کرده بود ایران ذخایر ارزی بی‌سابقه‌ای دارد اما اجازه استفاده از آنها را ندارد، چه آنکه در کشورهای یادشده مسدود شده است. بنابراین روشن می‌شود که منابع ارزی به اندازه کافی در اختیار بانک مرکزی قرار ندارد و از همین رو امکان پاسخگویی به نیازهای ارزی بازار برای سیاستگذار فراهم نیست.
با علم به این موضوع اما رییس کل بانک مرکزی کماکان در حال ابهام‌افکنی است و هر بار از رخدادهای تازه‌ای در بازار ارز سخن می‌راند. در حالی که غالب مطالب انتشاریافته از سوی وی به مبحث بازار ارز و بازگشت ثبات به آن اختصاص داشت، این رویه در طول مدت اخیر تغییر کرده و صورت دیگری به خود گرفته است. عبدالناصر همتی اخیرا و با اعلام اینکه اقدام‌های خوبی برای ایجاد ثبات در بازار ارز آغاز شده و به آینده این بازار خوش‌بین هستیم، بار دیگر مردم را از سرمایه‌گذاری در بازار ارز مبرا داشته است. وی اعلام کرده هر لحظه ممکن است اتفاقی در این بازار رخ دهد بنابراین مردم باید آنچه را که خودشان تشخیص می‌دهند درست است انجام دهند. به نظر می‌رسد ابهام‌افکنی در بازار ارز یکی از اقدامات جدید رییس کل بانک مرکزی در واکنش به تحولات اخیر قیمتی است.
مبحث اعلام‌شده از سوی سیاستگذار می‌تواند با دو نتیجه مشخص همراه باشد؛ نخست اینکه بازار ارز به یک‌باره فرو بریزد و بخش زیادی از سرمایه‌گذاران را متحمل زیان‌های ناخواسته سازد. در عین حال این امکان وجود دارد که بازار ارز به روند رو به جلوی خود ادامه دهد تا شاهد ثبت نرخ‌های جدید معاملاتی برای ارز باشیم.
بدیهی است هر یک از این دو حالت اگر اتفاق بیفتد باعث به خطر افتادن منافع عمومی می‌شود. بنابراین اقدام سیاستگذار پولی می‌تواند زنگ خطری برای از دست رفتن ارزش دارایی‌هایی مالی مردم چه در صورت رشد قیمت دلار و چه کاهش قیمت آن باشد. بنابراین به نظر می‌رسد تلاش‌های هفت ماه اخیر سیاستگذار پولی در راستای حفظ ثبات قیمتی هیچ‌گاه نتیجه‌بخش نبوده و تنها به ایجاد حس ناامنی در میان سرمایه‌گذاران و معامله‌گران منجر شده است.