به گزارش بنکر (Banker)، آن‌طور كه احمد حاتمی‌یزد، تحلیلگر اقتصادی، می‌گوید، همه دولت‌ها به‌جز دولت اصلاحات، كمابیش اقدام به چاپ پول كرده‌اند. وحید شقاقی‌شهری، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی نیز از چاپ 15 هزار میلیارد تومان پول در سال گذشته خبر می‌دهد. به گفته او، در سال جاری 700 تا 800 هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی كشور اضافه می‌شود و میزان نقدینگی در ایران با افزایش بیش از 30درصدی، به سه هزار هزار میلیارد تومان خواهد رسید. آن‌طور كه شقاقی‌شهری به «شرق» می‌گوید افزایش این میزان نقدینگی به مفهوم تورم دست‌كم 30درصدی در سال آینده است.
حجم نقدینگی در اقتصاد ایران رو به افزایش است. به گفته كارشناسان اقتصادی، چاپ پول در بانك مركزی مهم‌ترین عامل متورم‌شدن حجم نقدینگی در كشور است. وحید شقاقی‌شهری، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، بر این باور است كه سال گذشته بانك مركزی 15 هزار میلیارد تومان اسكناس چاپ كرده است. او به «نود اقتصادی» عنوان می‌كند: دولت برای حل مشكل مؤسسات اعتباری كه هیچ‌كس پاسخ‌گوی عملكرد آنها نیست، 30 هزار میلیارد تومان پول چاپ كرد. ضریب فزاینده این رقم هفت است و به عبارتی با این رویكرد 210 هزار میلیارد تومان به 80 میلیون ایرانی تحمیل شده است.
رشد بالای پایه پولی در كشور
اینكه دولت‌ها بانك مركزی را به چاپخانه پول تبدیل كرده‌اند، چه تبعاتی برای اقتصاد ایران دارد؟ با چنین رویكردی چه سرنوشتی در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود؟ آیا دولت كسری بودجه خود را نمی‌تواند از محل فروش اوراق مشاركت تأمین كند؟ وحید شقاقی‌شهری در گفت‌وگو با «شرق» عنوان می‌كند: تأمین كسری بودجه دولت از محل اوراق مشاركت بحث دیگری است. سال گذشته 15 هزار میلیارد تومان (رقم چاپ‌شده در بانك مركزی) پول از تنخواه بانك مركزی در اختیار دولت برای جبران كسری بودجه قرار گرفته است.
او به این پرسش كه آیا دولت امسال هم پول چاپ خواهد كرد، اینگونه پاسخ می‌دهد: امسال رشد پایه پولی كم نبوده است. از صندوق توسعه ملی یك میلیارد دلار برداشته‌اند. اگرچه به نظر می‌رسد برداشت از صندوق توسعه ملی با چاپ پول دو مقوله متفاوت باشد، اما رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی می‌گوید: با برداشت یك میلیارد دلار پول از صندوق توسعه ملی و تبدیل آن با دلار 22 و 23هزار‌تومانی به ریال، نوعی رشد پایه پولی اتفاق می‌افتد و تفاوتی با چاپ پول نمی‌كند.
شقاقی‌شهری با اشاره به انتشار نماگرهای اقتصادی در زمینه رشد پایه پولی بیان می‌كند: رشد پایه پولی سالانه بالای 30 درصد است؛ یعنی بانك مركزی برای جبران كسری بودجه یا برای مقابله با بیماری كرونا و دیگر پیامدهایی كه وجود داشته است، پول منتشر می‌كند.
تبعات رشد پایه پولی بر اقتصاد
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی درباره تبعات چاپ پول برای اقتصاد ایران می‌گوید: یكی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصاد ایران، روشن‌بودن موتور رشد نقدینگی است. دولت در كنترل رشد نقدینگی موفق نبوده است.
او اضافه می‌كند: در خرداد 99 نسبت به خرداد 98 رشد نقدینگی بالای 34 درصد است. در فضایی كه رشد اقتصادی منفی بوده و ركود گسترده‌ای بر اقتصاد حاكم است، رشد نقدینگی به منزله پمپاژ تورم در اقتصاد است.
شقاقی‌شهری كنترل موتور رشد نقدینگی را مهم‌ترین راه‌حل مشكلات اقتصادی ایران می‌داند، اما بر این باور است كه دولت به دلایل مختلف جلوی این رشد را نگرفته است.
او عنوان می‌كند: آمارها نشان می‌دهد در سال جاری بیش از 700 تا 800 هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی اضافه خواهد شد. حجم نقدینگی سال 98 چیزی حدود دو‌هزار‌و 400 هزار میلیارد تومان بود. امسال برآوردها این است كه حجم نقدینگی به بالای سه هزار هزار میلیارد تومان برسد.
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی ادامه می‌دهد: اینكه در كنترل رشد نقدینگی نتوانستیم موفق عمل كنیم، چند دلیل دارد؛ یكی از دلایل آن، بدهی دولت به نظام بانكی است. آمارها نشان می‌دهد همچنان بدهی دولت به سیستم بانكی در حال افزایش بوده و رشد شتابانی دارد.
او اضافه می‌كند: زمانی، دولت برای پوشش كسری بودجه خود به سمت بانك مركزی دست دراز و از این بانك استقر‌اض می‌كرد، ولی در سال‌های اخیر این مسیر را دور زده و نیاز خود را از نظام بانكی به روش‌ها و طرق مختلف تأمین می‌كند.
به گفته شقاقی‌شهری، كاهش نرخ سود سپرده و تسهیلات و عدم موفقیت دولت در آن حوزه، به رشد نقدینگی دامن زده است. از نگاه او، یكی‌دیگر از علل رشد نقدینگی و عامل مهم‌تر برای این پدیده، ناترازی نظام بانكی است. بانك‌های ما ناترازی بالایی دارند، بنابراین دست به خلق پول می‌زنند و این خلق پول بدون ضابطه، انضباط و نظارت، خود یكی از موتورهای رشد نقدینگی است.
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی می‌گوید: كسری بودجه دولت نیز یكی از موتورهای رشد نقدینگی است. این كسری بودجه موجب می‌شود دولت آن را به شیوه‌های مختلف از بانك مركزی یا صندوق توسعه ملی جبران كند یا به سیستم بانكی دست‌درازی كند كه هر سه اینها رشد نقدینگی را به دنبال دارد.
چاپ پول ازسوی همه دولت‌ها
احمد حاتمی‌یزد، تحلیلگر اقتصادی، در گفت‌وگو با «شرق» درباره اظهارات شقاقی‌شهری و انتشار 15هزار میلیارد تومان پول در بانك مركزی بیان می‌كند: درباره چاپ پول اطلاع موثق ندارم و بانك مركزی باید در این رابطه اظهار‌نظر كند؛ اما اصول آن را می‌دانم كه چاپ پول و افزایش نقدینگی، موجب تورم می‌شود و عواقب وحشتناكی برای طبقات ضعیف‌تر جامعه دارد.
به گفته او، در تمام سال‌های بعد از انقلاب، غیر از دوره دولت اصلاحات، بین 20 تا 30 درصد افزایش نقدینگی داشتیم و همه تورم‌های وحشتناكی كه مردم را آزار می‌دهد، ناشی از افزایش نقدینگی یا پول چاپ‌كردن‌های دولت است.
حاتمی‌یزد یادآور می‌شود: پول چاپ‌كردن در همه دولت‌ها بوده و كمترین میزان آن مربوط به دولت اصلاحات است.
كارشكنی مجلس برای اجرای راه درست
این تحلیلگر اقتصادی عنوان می‌كند: راه علاج، فروش اوراق قرضه است. باید دولت از مردم قرض بگیرد تا بعد از اینكه تحریم‌ها برطرف شد، این مبالغ را بازپرداخت كند؛ اما در انجام این مهم كه راه‌حل واقعی كسری بودجه دولت است، مجلسی‌های جدید كارشكنی می‌كنند.
او اضافه می‌كند: مجلسی‌های جدید فكر می‌كنند دولت بعدی دست جناح راست خواهد بود و آنها نمی‌خواهند دولت بعدی با چنین بدهی‌ای روبه‌رو شود و بنابراین نمی‌گذارند اوراق قرضه به فروش برسد.
حاتمی‌یزد درباره استفاده از اوراق قرضه برای حل مشكل كسری بودجه در دولت‌های مختلف بیان می‌كند: از این شیوه استفاده شده؛ اما به اندازه كافی نبوده است. اگر كافی بود، دولت‌ها مترصد پول چاپ‌كردن ازطریق بانك مركزی نمی‌شدند.
او ادامه می‌دهد: سر‌و‌صداهای چند روز قبل هم به‌علت استفاده از این شیوه بود. چند روز قبل گفتند می‌خواهند اوراق قرضه را با اتكا به درآمد آتی نفت چاپ كنند كه مجلسی‌ها شلوغ كردند و جلوی آن را گرفتند.
این تحلیلگر اقتصادی بر‌خلاف شقاقی‌شهری دریافت یك میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی را عاملی برای رشد نقدینگی نمی‌داند؛ زیرا دولت ارز را به كسانی می‌دهد كه كالا از خارج وارد می‌كنند و آنها مجبورند ریال بپردازند.
به اعتقاد او، دریافت اعتبار از صندوق توسعه ملی به مفهوم افزایش نقدینگی از طرف بانك مركزی نیست و اثر منفی چاپ پول را ندارد؛ زیرا ریال آن از تجار گرفته می‌شود و كالای وارداتی به مردم فروخته می‌شود؛ پس افزایش نقدینگی در كار نیست.
سوداگری افراطی در بازار دارایی‌ها
اگرچه حاتمی‌یزد خرج اعتبارات صندوق توسعه ملی را عاملی برای رشد نقدینگی نمی‌داند، بااین‌حال، چاپ پول از سوی بانك مركزی را تأیید می‌كند و می‌گوید این افزایش نقدینگی فقط ناشی از چاپ پول است. حال این پرسش مطرح است كه رشد نقدینگی چه تبعاتی برای اقتصاد دارد؟ شقاقی‌شهری رشد نقدینگی را عاملی می‌داند كه سبب به‌هم‌خوردن تعادل اقتصاد كلان می‌شود.
او می‌گوید: انضباط مالی یكی از شروط كنترل و خاموش‌كردن موتور رشد نقدینگی است. انضباط نظام بانكی و كاهش ناترازی نظام بانكی، یكی از مؤلفه‌های خاموش‌كردن موتور رشد نقدینگی است. كاهش نرخ سود در نظام بانكی و دیگر بازارها هم می‌تواند یكی از علل باشد. كنترل انتظارات تورمی و نظارت بر خلق پول در سیستم بانكی می‌تواند باعث كنترل رشد نقدینگی شود.
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی اضافه می‌كند: پول خلق‌شده در بانك‌ها باید به سمت تولید هدایت شود، ولی چون این اتفاق رخ نمی‌دهد، در بازار دارایی‌ها به سوداگری افراطی دامن می‌زند.
او یادآور می‌شود: ما پنج بازار دارایی شامل طلا، دلار، مسكن، خودرو و اخیرا بازار سرمایه داریم. وقتی سیستم اقتصاد سالم باشد، رشد نقدینگی را می‌توان به رشد اقتصادی و تولید تبدیل كرد؛ اما وقتی بدنه اقتصاد ناسالم است، رشد نقدینگی به رشد تولید منجر نمی‌شود، ولی به سمت سوداگری افراطی در بازار دارایی‌ها می‌رود؛ آنجا سوداگری افراطی شكل می‌گیرد و قیمت دارایی‌ها بالا می‌رود.
شقاقی‌شهری می‌گوید: قیمت پنج دارایی كه بالا برود، به‌تدریج اثراتش را روی بازار كالاها و خدمات می‌گذارد؛ زیرا افراد حاضر می‌شوند بخشی از منابع مالی خود را كه ناشی از افزایش قیمت سرمایه آنهاست، در بخش كالا و خدمات مصرف كنند؛ به این ترتیب تقاضا برای كالا و خدمات بالا می‌رود.
او تأكید می‌كند: امسال میزان نقدینگی ما به سه هزار هزار میلیارد تومان می‌رسد. با رشد نقدینگی بالای 30 درصد، در اقتصادی كه رشد اقتصادی آن منفی است، رشد بالای 30درصدی نقدینگی به‌منزله حداقل 30 درصد تورم در سال آینده است.
